میگرن و درمان آن

سردرد ميگرن‏

سردرد ميگرن كه آن را سردرد يك طرفه يا سردرد نيمه سر، يا سردرد عصبى گويند. درد آن اكثرا به صورت يك طرفه است، يعنى يك طرف سر، درد مى‏گيرد و تير مى‏كشد و با حالت تهوع همراه است. اين نوع سردرد به‏طور ارثى و هم غير ارثى يعنى به علت عوامل مختلف ديگر ايجاد مى‏گردد. زنانى كه به اين بيمارى دچار شده‏اند اكثرا هم‏زمان با شروع درد قاعدگى سردردشان بروز خواهد كرد و يا شدت مى‏يابد.

گرچه تاكنون علت اصلى ميگرن شناخته شده نيست ولى دانشمندان و پزشكان از جمله استادان ما، آن را به يك پديده عروقى نسبت داده‏اند. در اكثر افراد معمولا قبل از شروع درد احساس‏هايى نظير تهوع، كاهش بينايى در قسمتى از ميدان بينايى يا ساير اقسام توهمات حسى، فرارسيدن سردرد ميگرنى را اعلام مى‏دارند. ازاين‏رو بيشتر بيماران با هويدا شدن اين علامات مطلع مى‏گردند كه سردردشان فراخواهد رسيد. چون اين علائم معمولا پيش‏درآمد شروع درد ميگرن است، بيمار با دريافت اين زنگ خطر خود را آماده پذيرايى اين ميهمان ناخوانده‏ى دردناك و رنج‏آور خواهد كرد.

عوامل بروز سردرد ميگرن: كسانى كه در مراحل مختلف زندگى دچار مشقت و رنج‏هاى طاقت‏فرسا گشته يا در باز كردن گره‏هاى كور زندگى عاجز مانده و در قعر اقيانوس زندگى بدون اميد نجات دست و پا مى‏زنند. افرادى كه دچار هيجانات و فشارهاى كارى يا روحى طويل‏المدت مى‏گردند به سردرد ميگرن مبتلا مى‏شوند.

اين هيجانات و فشارهاى روحى از طريق رفلكس باعث انقباض بعضى از سرخرگ‏هاى سر از جمله آنهايى كه به مغز خون مى‏دهند مى‏شود.

اين انقباضات باعث كم شدن خون قسمتى از مغز شده كه اين كم‏خونى عامل خبردهنده يا علائم پيش‏رس سردرد مى‏باشد. اين كم‏خونى به مرور شديدتر گشته و باعث تغييراتى در ديواره‏ى رگ‏ها مى‏گردد. اين تغييرات موجب شل شدن ديواره‏ى عروقى خون شده و اين عروق حدود 24 تا 48 ساعت تونوس (سفتى) خود را از دست مى‏دهند و فشار موجود در رگ‏ها موجب گشادى آنها گشته و ضرباتى شديد به صورت كلنگ زدن يا ضربه زدن براى بيمار به وجود مى‏آورد و به نظر مى‏رسد كه گسترش بيش از حد جدار عروق باعث پيدايش ميگرن باشد.

اثرات ثانوى كم‏خونى نيز خود عامل ديگرى در تشديد سردرد ميگرن به حساب مى‏آيد. اگر سندرم ميگرن در مراحل اوليه و پيش‏رس به وسيله‏ى تركيبات تارترات ارگوتامين سد شود سردرد شديدى به وجود نمى‏آيد، اين تركيبات مى‏توانند از ايسكمى يا كم‏خونى اوليه عروق جلوگيرى كرده و مانع به وجود آمدن سردرد شوند.

مكانيسم بروز حمله ميگرنى را مى‏توان بدين طريق شرح داد. احتباس آب و نمك در بدن، كه اين بيشتر در نزد زنان بلند قدى كه مبتلا به حالت عصبانى و بى‏گذشتى، زودرنجى و تحريك‏پذيرى هستند، مشاهده مى‏گردد. در روزهاى اول قاعدگى كه الدسترون خون و ادرار زياد مى‏شود اين سردرد شدت مى‏يابد.

يكى از عوامل ميگرن، انقباض عروق خواهد بود. عامل ديگر، انبساط عروق است كه در اين مرحله اطراف عروق مايعات پولى پپتيدى شبيه به برادى كينين يافت مى‏شود و علت پيدايش آن معلوم نيست.

كسانى كه دچار سردرد ميگرنى هستند، در صورت يبوست و يا خشكى مزاج اول بايد به درمان آن بپردازند و مراقبت كنند كه هيچ‏گاه تعادل دستگاه گوارش به هم نخورد و معده روزى يك يا دو مرتبه به راحتى كار كند. براى درمان يبوست (به قسمت مربوط به يبوست در همين سایت بوعلی باب سلامتی مراجعه نماييد) و نيز بايد بر خود مسلط شوند و با تمرينات پى‏درپى، بدون توجه به گرفتارى‏هاى متعدد خود را خندان و شادمان نگهدارند.

گردش، تفريح، مجالس و محافلى كه شادمانى در آن حكم‏فرماست بسيار مفيد است.

از فكر زياد، حساسيت‏هاى بيش از حد در مورد كار يا گرفتارى‏هاى زندگى، حرص و جوش، غم و غصه، ناراحتى و عصبانيت، گريه، حضور در مجالس عزا، شركت در مكان‏هاى شلوغ و پر سروصدا، رفتن به ارتفاعات مانند كوه و بام منازل و غيره دورى گزينند و از تند رفتن با وسايل نقليه مخصوصا در شيب‏ها، تماشاى اشياء گردان يا سريع الحركت، تماشاى فيلم خصوصا فيلم‏هاى وحشتناك يا غمناك، گوش كردن يا خواندن اخبار مخصوصا خبرهاى نامساعد، مطالعه پى در پى، كارهاى طاقت‏فرسا، بى‏خوابى شب، مصرف دخانيات، مصرف نوشابه‏هاى الكلى، نوشيدن چاى يا قهوه، خوردن غذاهاى مانده و كنسرو شده و غذاهاى سرخ‏كرده و ادويه‏جات و شيرينى‏هاى قنادى و سركه و ترشيجات و بستنى و آب يخ يا نوشيدنى‏هاى يخ كرده پرهيز كنند.

درمان میگرن:

به عنوان مسكن موقت هنگام شروع سردرد ميگرن يك قطعه ريشه عاقرقرها را آتش بزنيد و دود آن را در هر دو سوراخ بينى استنشاق كنيد تا درد كاهش يابد.

* به عنوان درمان اسطوخدوس هندى، مرزنجوش، بابونه‏ى شيرازى، بادرنجبويه، پرسياوشان، شاهتره، مغز ناخنك، تخم گشنيز، ريشه‏ى كاسنى، تخم كاسنى، افسنطين، مخلمه، گل نيلوفر، گل محمدى، ريوند چينى، پوست هليله‏ى زرد، سنامكى، كلپوره، زنيان، انيسون، سياه‏دانه و كوكنار از هركدام 20 گرم، همه را مخلوط كرده و نيمكوب كنيد. سپس آنها را به 20 قسمت مساوى تقسيم و هر قسمت را شب در يك و نيم ليوان آب جوش بخيسانيد و صبح در همان آب بجوشانيد. در موقع جوشاندن بخور آن را به سر و مغز بدهيد. هنگامى كه آب آن به نصف رسيد آن آب را صاف و شيرين كرده و قبل از صبحانه بنوشيد. تفاله‏ى آن را مجددا در يك و نيم ليوان آب جوش بخيسانيد و شب باز هم در همان آب بجوشانيد و بخور دهيد.

هنگامى كه آب آن به نصف رسيد صاف و شيرين شود و قبل از شام بنوشيد.

* سياهدانه، سنامكى، سداب، بابونه‏ى شيرازى، تاجريزى، گل نيلوفر، تخم گشنيز، مرزنجوش، مغز ناخنك، بادرنجبويه، پرسياوشان و اسطوخدوس هندى از هركدام 20 گرم، همه را مخلوط و به 20 قسمت مساوى تقسيم كنيد. هر قسمت را شب در يك و نيم ليوان آب جوش بخيسانيد و صبح در همان آب بجوشانيد و با آن بخور دهيد. چون آب آن به حدود نصف رسيد آن را صاف و شيرين ساخته و بنوشيد.

سپس تفاله‏ى آن را مجددا در يك و نيم ليوان آب جوش بخيسانيد و شب باز هم در همان آب بجوشانيد و بخور دهيد آب آن را صاف و شيرين كرده بنوشيد.

* مريم نخودى، گل محمدى، سنامكى، سداب، مغز ناخنك، آويشن شيرازى، بابونه‏ى شيرازى، بادرنجبويه، پرسياوشان، تخم گشنيز، گل نيلوفر، گل بومادران و ريوند چينى از هركدام 10 گرم، همه را مخلوط و نيم‏كوب كنيد. سپس به 14 قسمت مساوى قسمت تقسيم شود و هر قسمت را يك روز صبح بجوشانيد و با آن بخور دهيد بعد آب آن را صاف و شيرين كرده و قبل از صبحانه بنوشيد.

* گل بنفشه فرنگى و گل بابونه‏ى شيرازى و مغز ناخنك از هركدام 25 گرم، گل نيلوفر، بادرنجبويه، برگ مورد و شويد خشك از هركدام 15 گرم، همه را مخلوط كرده و بسيار نرم بساييد. هر شب يك تا دو قاشق غذاخورى از آن را با آب گرم خمير كرده و به قسمت جلوى سر يعنى ملاج ببنديد و بخوابيد.

* آويشن شيرازى، گل نيلوفر، گل محمدى، گل بنفشه فرنگى، مريم نخودى، اسطوخدوس هندى، پرسياوشان، بابونه‏ى شيرازى، گل بومادران، مرزنجوش، بادرنجبويه و برگ سداب از هركدام 10 گرم، همه را مخلوط و نيمكوب كرده بعد به 10 قسمت مساوى تقسيم كنيد و هر قسمت آن را هر روز صبح بجوشانيد و با آب آن بخور دهيد، سپس آب آن را صاف و شيرين كرده، بنوشيد.

* سياهدانه، بزر البنج، برگ سداب، مورد، رنگ برگ، بابونه‏ى شيرازى و كوكنار از هركدام 25 گرم همه را باهم مخلوط كرده، بسيار نرم بساييد. آن را به 10 قسمت مساوى تقسيم و هر قسمت از آن را شب با آب گرم خمير كنيد و جلوى سر يعنى ملاج ببنديد و بخوابيد صبح به جاى شستن، با شانه زدن آنها را از سر پاك كنيد.

* چوب چينى و گل بنفشه را بكوبيد و با سركه خمير كرده، هر شب مقدارى از آن را بر سر ضماد كنيد و بخوابيد.

* هر روز 30 گرم رازيانه را در يك ليتر آب سرد كمى بجوشانيد، بعد به مدت 10 دقيقه آن را دم كنيد.

سپس آب آن را صاف و شيرين كرده و بعد از هر غذا يك فنجان بنوشيد. همچنين مى‏توانيد به جاى آن‏ جوشانده بعد از هر غذا يك فنجان عرق رازيانه بنوشيد.

* هر روز 25 تا 30 گرم گل باقلا را در يك ليتر آب جوش دم كنيد. آب صاف‏كرده‏ى آن را با شكر شيرين و به مرور در طول روز بنوشيد.

* پياز رنده شده را هر شب هنگام خواب روى پيشانى و ملاج ضماد كنيد. ضمنا تحريكات چشمى و عكس العمل در موقع پوست كندن پياز هم مؤثر مى‏باشد.

* از خوردن همه چيز غير از آب سيب پرهيز كنيد.

روزى سه مرتبه شانه و گردن را ماساژ دهيد. سپس حوله‏اى كه در آب سرد تر شده باشد را پشت گردن گذاشته و پاها را در آب گرم نگهداريد. سپس مدتى كاملا استراحت كنيد.

* هربار 12 مثقال برگ درخت گلابى را در يك ليتر آب جوش به مدت 20 دقيقه دم كنيد. آب آن را صاف كرده و يك گلابى را با پوست و مغزهايش در آن رنده كنيد و نگهداريد. هنگامى كه درد ميگرن شروع شد روزى سه مرتبه هربار يك فنجان از آن را بنوشيد.

* پنجاه گرم اسطوخدوس هندى را در يك ليتر آب بجوشانيد. 10 دقيقه هم بگذاريد تا دم بكشد. آب آن را صاف و با عسل شيرين كنيد و در فاصله‏ى هر دو غذاى روزانه يك فنجان بنوشيد.

* تخم گشنيز، استوخدوس هندى، كوكنار، مرزنجوش، گل اروانه و سداب از هركدام 10 گرم مخلوط كرده و نيمكوب كنيد. شب در آبجوش بخيسانيد و صبح در همان آب بجوشانيد سپس آب آن را صاف كرده و با عسل شيرين و آن را سه قسمت كنيد و هر قسمت آن را در صبح و ظهر و شب بنوشيد. و اين عمل را چند روز تكرار كنيد.

* سى گرم برگ بو را در يك ليتر آبجوش به مدت دوازده دقيقه دم كنيد بعد آب صاف كرده‏ى آن را با عسل شيرين كرده و بعد از هر غذا يك فنجان بنوشيد.

* هنگام شروع درد تعدادى گيلاس را له كنيد و روى پيشانى و ملاج بگذاريد پس از چند دقيقه درد ساكت مى‏شود.

* هر صبح، ظهر و شب هربار 10 گرم ريحان خشك و يا 50 گرم ريحان تازه را در حدود يك ليوان آب جوش به مدت 10 دقيقه دم كنيد. آب آن را صاف و با عسل شيرين كرده، بعد از غذا بنوشيد.

* بر محل درد روغن بادام تلخ بماليد.

* مغز هسته هلو را نرم بكوبيد و بر محل درد ضماد گذاريد.

* حدود 15 گرم آويشن شيرازى تازه يا خشك را در يك ليتر آب جوش دم كنيد. آب صاف‏كرده‏ى آن را سه قسمت كنيد و صبح، ظهر و شب هربار يك قسمت از آن را بنوشيد.

* برگ‏هاى سفت خارجى كلم را بپزيد و آن را له كنيد و روى محل درد بگذاريد. با پارچه يا كلاه كركى يا پشمى سر را ببنديد و اين كار را روزى 2 تا 3 مرتبه تكرار كنيد.

* 6 عدد نخود، و به وزن شش نخود زعفران، 10 گرم صمغ عربى، همچنين مرمكى، خون سياوشان و پوست خشخاش از هركدام 5 گرم، همه را مخلوط كرده و بسيار نرم بساييد بعد با سفيده‏ى تخم‏مرغ خمير كرده بر محل درد ضماد شود.

* پنج گرم ايارج فيقرا را با 5 گرم تخم گشنيز مخلوط كرده باهم بساييد. سه قسمت كنيد و هر شب يك قسمت آن را در دهان بريزيد و با آب بخوريد.

* سقمونيا و شهم حنظل از هركدام 5 گرم، مصطكى رومى، پوست هليله‏ى زرد، آمله مغشر، هليله‏ى سياه، انيسون و قاريقون از هركدام 20 گرم، اسطوخدوس هندى 30 گرم، ايارج فيقرا 60 گرم، همه را مخلوط كرده و بسيار نرم بساييد سپس آن را با 500 گرم عسل مخلوط كنيد و هر صبح، ظهر و شب هربار يك قاشق شربت‏خورى از آن را ميل كنيد.

* انيسون، سنامكى و قرنفل از هركدام 20 گرم، با 2 گرم زعفران مخلوط كرده و بساييد. سپس آن را با 500 گرم عسل بدون موم تركيب و هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه يك قاشق شربت‏خورى از آن را ميل كنيد.

سردرد از اختلالات قاعدگى: خانم‏هايى كه دچار مشكلات زنانگى شده‏اند يا اختلالاتى در پريد آنان ايجاد شده باشد دچار اين‏گونه سردرد خواهند شد. بايد روزى سه مرتبه بابونه و برگ بلسان را بجوشانند و آب آن را صاف و شيرين كرده، بنوشند تا سردرد كاهش يابد و براى درمان مشكلات زنانگى (به قسمت مربوط به همين موضوع در همين كتاب مراجعه كنند).

سردرد از جماع: افرادى كه ضعيف هستند و طاقت و استقامت در فعاليت‏هاى جنسى را نداشته و يا در اين عمل زياده‏روى مى‏كنند به اين‏گونه سردردها مبتلا مى‏شوند. كسانى كه به اين سردرد مبتلا مى‏شوند بايد مرتب دوش آب نيمگرم بگيرند. روزى سه مرتبه شير گاو گرم بنوشند، زرده‏ى تخم‏مرغ عسلى شده با نان و پياز بخورند و از گوشت ماهى، غذاهاى رقيق، آب ميوه‏جات و كمپوت سيب استفاده كنند همچنين مدتى از فعاليت‏هاى جنسى خوددارى كنند.

* به عنوان درمان، سرد مزاج‏ها بايد تخم زبان گنجشك، تخم يونجه، فلفل سفيد، زعفران، قسط شيرين، آمله مغشر، بسباسه، بهمن سرخ، بهمن سفيد، تخم پياز، تخم تره، تخم ترب، خرخاسك، ثعلب، جوز هندى، خولنجان، دارچين، داروفلفل، تخم زردك، تخم هويج فرنگى، زيره سبز، زرمباد، زنجبيل، سورنجان، سياهدانه، سعد كوفى، تخم شاهى، شقاقل، عاقرقرها، عود الصليب، فوفل، مغز قرص كمر، تخم كرفس، كندر تلخ خوراكى، تخم كلم، مصطكى رومى، ميخك، نعناع خشك، هل قراب، هل سبز و هل سفيد از هركدام 10 گرم، همه را باهم مخلوط كرده و بسيار نرم بساييد. با يك كيلو عسل بدون موم مخلوط كنيد و هر شب يك قاشق شربت‏خورى از آن را بخوريد.

سردرد از نرسيدن خون به مغز: درصورتى‏كه در اثر ضعيفى و بى‏بنيگى خون به مغز نرسد و سردرد ايجاد كند، اگر انگور زرد و رسيده‏ى فراوان، توت فرنگى، فندق خام، ذرت بوداده، فرنى ذرت، ماءالشعير، نان با پنير و پرتقال و موز له‏شده‏ى مخلوط با خامه و عسل، آب دم‏كرده‏ى پونه‏ى كوهى، آب دم‏كرده‏ى سنبل الطيب، آب دم‏كرده‏ى افسنطين، آب دم‏كرده‏ى ريوند چينى، مغز گوسفند، كرفس، كنگر، ريواس، جعفرى و شنگ كوهى مصرف كنيد مفيد خواهد بود.

در چنين مواقعى كه خون درست به مغز نمى‏رسد بايد هر 3 ساعت به 3 ساعت در محيطى كاملا آرام و ساكت به‏طور درازكش بخوابيد. ولى بالش زير سر نگذاريد و سعى كنيد كه به خواب برويد. درصورتى‏كه به خواب نرفتيد چشم‏ها را بسته نگه داريد كه در اين صورت بازهم اثر خواهد داشت. اگر اين عمل را چند روز متوالى ادامه دهيد مشكل برطرف خواهد شد.

* به عنوان درمان نيز مى‏توانيد فرنجمشك و تخم بالنگو را به مقدار مساوى با مقدارى عرق بيدمشك و مقدارى گلاب و مقدارى شكر يا عسل مخلوط كرده، و هر صبح و شب از آن بخوريد. اگر بر سر حنا هم ببنديد مؤثر خواهد بود.

سردرد كهنه و مزمن: درصورتى‏كه دچار سردرد كهنه و مزمن شده‏ايد بايد از مصرف دخانيات، مشروبات الكلى، گرد و غبار، دود و مكان‏هاى پر سروصدا پرهيز كنيد.

* به عنوان درمان هر روز گل محمدى، اسارون، مصطكى، سنبل الطيب و عود بليسان از هركدام 10 گرم، صبر زرد 5 گرم، همه را مخلوط كرده و بسيار نرم بساييد. با كمى عسل آنها را به صورت خمير سفتى درآورده و قرص‏هايى به شكل گلوله و به اندازه‏ى يك نخود درست كنيد. قرص‏ها را در يخچال نگهداشته و هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه 3 عدد بخوريد.

گهگاهى سركه را بو كنيد يا آن را بجوشانيد و روزى 3 مرتبه با آن بخور دهيد. شب‏ها نيز مرمكى را در كمى گلاب حل كنيد و بر سر بماليد و بخوابيد.

* پنجاه گرم پودر عصاره شيرين‏بيان را با 50 گرم باديان ساييده شده مخلوط كرده و آن را به 30 قسمت تقسيم كنيد و هر قسمت را هر روز در 3 نوبت به صورت كفلمه مصرف كنيد.

* زعفران نيم مثقال، زرآوند، قسط و مرمكى از هر كدام 5 گرم، اذخر مكى، دارچين و ريوند چينى از هركدام 10 گرم، انيسون 20 گرم، تخم كرفس 30 گرم، همه را مخلوط كرده و نرم بساييد بعد با 250 گرم عسل مخلوط كنيد. قبل از هر غذا يك قاشق شربت‏خورى از آن را ميل فرماييد.

سردرد سخت و شديد: اگر دچار سردردهاى شديد و طاقت‏فرسا شده‏ايد بايد گل گاوزبان، صندل سفيد، عود الصليب و پرسياوشان از هركدام 5 گرم، باديان و گل محمدى از هركدام 10 گرم، تخم خطمى 30 گرم همه را نيمكوب كرده و با 5 گرم پودر شيرين‏بيان مخلوط و آن را به 10 قسمت مساوى تقسيم كنيد. سپس 100 گرم مويز را به وسيله‏ى قيچى قطعه‏قطعه كرده و روى آن ده قسمت تقسيم كنيد. هر قسمت از آن را شب در يك و نيم ليوان آب جوش بخيسانيد. صبح در همان آب بجوشانيد سپس، آب آن را صاف و شيرين كرده، بنوشيد. تفاله آن را مجددا در يك و نيم ليوان آب بخيسانيد و شب مجددا آن را جوشانده و آبش را ميل فرماييد.

سردرد كه علتش نامعلوم باشد: اگر دچار سردردى شده‏ايد كه علت آن نامعلوم است، براى درمان آن مى‏توانيد يكى از نسخه‏هاى زير را به كار گيريد و در صورت عدم بهبودى باز از نسخه‏ى ديگرى استفاده كنيد.

* هشت مثقال ترنجبين را با 4 مثقال شيرخشت در مقدارى آب گرم حل كنيد و پس از سرد شدن آب آن را با آب هندوانه مخلوط و ميل كنيد. ضمنا دفع شهوت و رابطه‏ى جنسى نيز لازم است.

* هر صبح و عصر هربار تخم شربتى، فرنجمشك و بالنگو از هركدام 5 گرم، را در نصف ليوان عرق كاسنى و نصف ليوان عرق بيد و يا يك ليوان عرق بيد كاسنى مخلوط ميل كنيد.

* با برنج، عدس و تمر هندى آش بپزيد و بخوريد و شير مادرى را كه طفل دختر زاييده باشد، بر سر بماليد.

* تخم خرفه را بكوبيد و بجوشانيد. آن را در پارچه‏اى تميز ريخته، با فشار صاف كنيد. سپس آن را با خيار تازه خرد كرده، سكنجبين و آب‏غوره مخلوط كنيد و روزى 3 مرتبه هربار مقدارى از آن را بخوريد.

سردرد به‏طور عموم: به‏طور كلى در مورد تمامى سردردها بهتر آن است كه داروهاى لينت‏آور مصرف شود. در اين مورد مرباى هليله و مرباى آمله تأثير خواهد داشت. همچنين بايد با در نظر گرفتن اخلاط اربعه به پاكسازى خلط غالب پرداخت. براى پاكسازى اخلاط اربعه (به پزشک سنتی مراجعه کنید) بايد به عامل بيماركننده پى‏برده و آن را برطرف كرد. از هواى سالم و غذاهاى سالم و زودهضم استفاده كنيد. قبل از سير شدن كامل از غذا خوردن دست بكشيد. برقرارى آرامش و استراحت نيز مفيد خواهد بود.

دردهايى كه توأم با بالا بودن فشار خون يا پرخونى بوده‏ و يا فرد چاق و فربه باشد، عمل حجامت و كم كردن خون بدن لازم است و افرادى كه سردردشان با آب ريزش بينى همراه باشد بايد از شستشوى سر و ماليدن روغن‏ها بر سر اجتناب ورزند.

منبع:  دائرة المعارف گياه درمانى ايران