بوعلی بوعلی باب سلامتی
خواص و کاربرد پنیرک :
در هند از گیاه پنیرک به عنوان داروى لعابدار نرم کننده و خنک کننده و تب بر استفاده مى شود و در موارد ناراحتى هاى غشاهاى مخاطى مجارى ریه و مجارى مثانه و ادرار تجویز مى شود. به شکل ضماد نیز در استعمال خارجى براى رفع التهاب هاى پوست کاربرد دارد. در مناطق مختلف خاور دور از برگها و گلهاى پنیرک که داراى لعاب فراوان است براى نرم کردن سینه و به صورت غرغره براى شستوشوى دهان مصرف مى کنند.
پنیرک دارویى براى معالجه برونشیت و ورم حلق و گلو مى باشد.
به علاوه پنیرک مدّر است و براى معده و طحال نافع مى باشد. ۳۰ گرم برگ خشک پنیرک در یک لیتر آب مى جوشانند و به عنوان نرم کننده و مسکّن مى خورند.
از نظر طبیعت پنیرک طبق رأى حکماى طب سنتى کمى سرد و تر است و عده اى آن را معتدل مى دانند و در مورد خواص آن معتقدند که پنیرک اعتدال دهنده و ملیّن است. اخلاط غلیظه را رقیق و اخلاط خیلى رقیق را معتدل مى نماید. انسداد مجارى کبد را باز مى کند و موجب ازدیاد ترشح ادرار و شیر مى شود. ضماد ساییده برگ آن براى شکستگى اعضا و تحلیل ورم هاى گرم و گزیدن زنبور مفید است. اگر با روغن زیتون مخلوط و تهیه شود براى سوختگى آتش و باد سرخ و گزیدن عقرب نافع است.
خوردن دمکرده شاخه و برگ پنیرک با شکر براى سرفه و رفع خشونت صدا که ناشى از حرارت و خشکى باشد و همچنین براى یرقان، زخم معده، شکمروش و سوزش مجراى ادرار مفید است.
ضمادى که از ریشه و برگ پنیرک تهیه شود براى درد پشت مفید است. نشستن در آب دمکرده برگ آن براى نرم کردن ورم هاى مقعد و استحکام عضلات رحم نافع است.
تخم پنیرک سرد و تر است و داراى لعاب زیادى است و براى سرفه هاى گرم و خشک، گرفتگى آواز، تقویت روده ها، لینت شکم، زخم کلیه و مثانه و رفع سوزش داروهاى گرم و ضماد تخم و برگ آن براى گزیدن زنبور مفید است.
تنقیه پنیرک براى رفع سوزش روده ها، رحم و مقعد و ضماد تخم آن با جو پوست گرفته براى ورم هاى گرم و دردناک سفت نافع است. تخم آن براى معده هاى ضعیف مضرّ است براى رفع عوارض تخم آن باید از ربّ میوه یا کمپوت میوه استفاده کرد. مقدار خوراک از تخم آن تا ۲۰ گرم است.
خوردن دمکرده گل پنیرک براى زخم کلیه و مثانه نافع است و اگر از سرشاخه هاى گلدار آن استفاده شود براى درد روده و مثانه مفید است.
دمکرده گل پنیرک: ۱۰ گرم گل پنیرک را در ۱ لیتر آب جوش دم کرده و صاف نمایند و به عنوان نرم کننده سینه و سایر خواص آن بتدریج فنجان فنجان بیاشامند.
ترکیبات شیمیایى پنیرک
از نظر ترکیبات شیمیایى در برگهاى پنیرک کبیر تانن یافت مى شود و به علاوه در برگها در حدود ۰۱۸/ ۰ درصد یک ماده فعّال وجود دارد که محرّک عضلات صاف رحم و روده ها مى باشد.
طبق گزارش دیگرى در گل پنیرک مقدار کمى ماده رنگى به نام مالوین یافت مى شود که در اثر هیدرولیز به گلوکوز و مالوینین تجزیه مى شود. در تمام اندام گیاه مقدار قابل ملاحظه اى در حدود ۲۰- ۱۵ درصد لعاب وجود دارد و مطالعات دیگرى نشان مى دهد که لعاب گلهاى پنیرک شامل مواد ال- آرابینوز ، ال- رامنوز ، دى- گالاکتورونیک اسید و … مى باشد
در برگهاى پنیرک نیز مقدار زیادى لعاب وجود دارد که در آن ویتامینهاىB 2 ,B 1 ,A وC مشخص شده است و لعاب آن اثر نرم کننده مدفوع را در روده هاى بزرگ دارد.
منبع: میر حیدر، حسین، معارف گیاهى، ۸جلد، دفتر نشر فرهنگ اسلامى – تهران، چاپ: هفتم، ۱۳۸۵ ه.ش.
