بوعلی بوعلی باب سلامتی
بنفشه Viola گياهى است با شاخههاى بسيار باريك كه از يك ريشه روئيده مىشوند و برگ بنفشه شبيه به برگ انار و حنا مىباشد. به قول گيلانى گل بنفشه در طب استفاده مىشود. گياه بنفشه در مكانهاى سايه و نمناك روئيده مىشود.
بنفشه اسم فارسى است و عربى آن بنفسج مىباشد. نيز به فارسى كاكوش و به عربى فرفيرو گويند.
بنفشه گياهى است شناخته شده كه سابقه تاريخى چندين هزار ساله دارد. چنانچه در آيين ديرينه زرتشتى مورد ستايش بوده است. از نظر طبى و كارآيى، در اسلام روايات زيادى از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و ائمه اطهار عليهم السلام در خواص طبى و معالجه بيماريها نوشتهاند.
گياه بنفشه به ارتفاع 10 الى 20 سانتىمتر روييده و داراى برگهاى كوچك، شبيه به برگ انار از سرشاخههاى كوچك كه در اوايل بهار تا تابستان، با گلهاى كوچكى به رنگ بنفش و معطر مىرويد، مىباشد. بايد صبح زود يا نزديك غروب، گلها را چيده در كيسه پلاستيكى محفوظ نگه داشت تا خشك شود و عطر آن در جسم گل متراكم شود، اگر در فضاى آزاد و زير آفتاب بگسترانند، بوى عطر آن كه عامل موثر در درمان بعضى بيماريها است، فرار كرده (پريده) و خاصيت بنفشه كم مىشود.
لاتينى:viola ، فرانسوى:viollette ، از خانواده بنفسجيه است. خيلى معروف و انواع زياد دارد.
بنفشه براى سلامت بدن بسيار اهميت دارند. بخصوص فرآوردههاى دارويى آنها به صورت دمكرده، جوشانده و شربت يا در تركيب شيرينىجات از قبيل آب نبات، مربا، نقل و حلوا در موارد زيادى تأثير بسزايى دارند.
به طور كلى اثر نيروبخش و آرام بخش اين گياه در ماده نرم كنندهاى است كه از برگ بنفشه به مقدار زياد حاصل مىشود و اين ماده همان لعاب آن است.
بهترين زمين براى پرورش بنفشه، اراضى سبك، خاك برگدار و رسى، آهكى است.
قسمت مورد استفاده بنفشه: گلهاى خشك، قسمتهاى خشك شده هوايى گياه تمام قسمتهاى گياه به همراه ريشه به شكل خشك شده.
بنفشه به عربى: بنفسج، فرخير. فارسى: كاكوش، بنفشه. رومانى: اثروهو. يونانى:ايرد. سريانى: مكتپاس. سنسكرت: بيشيه، پشپ پيسه، سوكهشم پنرا، نيل پشيا، جوآيها.
هندى: بنپسه، گل بنپسه، بنفشه، گل بنفشه.
انگليسى:violet flower
لاتينى:viola ,violetta ,viola odorata
بنفشه در كوهها حاصل مىشود و در كشمير و نپال زياد است بوته بنفشه از نيم وجب تا يك وجب بلند مىشود.
گل بنفشه خيلى كوچك و خوشبو مىباشد يا بعضى قسم گل آن خيلى مايل به سفيدى مىباشد.
روايت در مورد بنفشه:
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: همانطور كه ما اهل بيت بر ساير مردم فضيلت داريم چنين است فضيلت روغن بنفشه بر ساير روغنها.
امام عليه السلام فرمود:
لو علم الناس ما فى البنفسج لحسوه حسوا.
«اگر مردم مىدانستند در بنفشه چه هست، آن را جرعه جرعه مىنوشيدند».
محمد بن سوقه مىگويد: امام صادق عليه السلام فرمود:
دهن البنفسج يرزن الدماغ.
«روغن بنفشه دماغ را قوى مىنمايد».
على بن اسباط در روايط مرفوعه خود گويد: امام عليه السلام فرمود:
دهن الحاجبين بالبنفسج فانه يذهب بالصداع
. «با روغن بنفشه ابروانت را روغنمالى كن كه سردرد را مىبرد».
ابى بصير و محمد بن مسلم از امام صادق عليه السلام از پدرانش از على عليه السلام كه فرمود: هر مرضى از اندرون شكم است مگر زخم و تب، اينها ناگهان مىآيند، پس گرمى تب را با بنفسج (بنفشه) و آب سرد بشكنيد، زيرا گرمى تب از گرمى جهنم است.
عبد الرحمن بن كثير گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: فضيلت بنفشه بر ساير روغنها مانند فضيلت اسلام بر ساير اديان است. بعد فرمود: چه خوب است روغن بنفشه كه درد را از سرو چشم مىبرد.
خواص بنفشه:
بنفشه گياهى مشهور است و ريشهاش مثل ساير اجزاى آن خاصيت داروئى دارد. بنفشه خون معتدل بوجود مىآورد، مرهم بنفشه با قاؤت جو ورم گرم را فرو نشاند. روغن بنفشه داروى گرى است. بو كردن و بر سر ماليدن بنفشه سردرد را تسكين مىدهد. بنفشه التهاب معده را از بين مىبرد. شربت بنفشه علاج درد كليه و ملين ملايم است، نيز مقعد بيرون زده را جاى خود مىنشاند.
دم كرده بنفشه را در بيماريهاى ريوى و التهاب دستگاه گوارش و ادرارى مؤثر نوشتهاند.
برگ و ريشه بنفشه نيز مصرف دارويى دارد.
بنفشه گلو را نرم گرداند، روغن بنفشه سرد و لطيف است. گرمى و تب را نافع است و چون به بينى كشند و زير پاى بمالند خواب مىآورد.
مرهم بسيار نرم ساييده بنفشه بر سر و پيشانى نافع صداع (سردرد) و امراض حاره معده و كبد است. سه مثقال ساييدر بنفشه با شيرخشت و شكر و امثال آن مسهل سريع العمل است و مخلوط آن با شيره گلقند جهت تبهاى مركبه نافع است. بنفشه كه در شكر پرورده باشد سرفه را كه به دليل گرمى بود، دفع مىكند.
بوييدن گل تازه بنفشه مغز يا دماغ را تقويت مىكند، خستگى را كم كرده و نشاط آور است و به همين دليل عطرى از آن به دست آورده و مورد استعمال و استفاده قرار مىدهند. نيز روغن بنفشه كه عبارت از: عطر بنفشه يا ساييده نرم گل بنفشه در روغن بادام شيرين، به نسبت 1 در 10 مخلوط (به نام روغن بنفشه بادام) و در بيمارانى كه مبتلا به اختلالات مغزى و روانى، سرسام، فراموشى و كندى حافظه هستند، بطور بوييدن و ماليدن آن در داخل بينى هر روز و شب استعمال مىشود. دم كرده گل بنفشه 5 گرم، با همين مقدار گل نيلوفر، گل گاوزبان و گل خطمى (به نام چهارگل) با 20 گرم ترنجبين كه در نيم ليتر آبجوش، صبح مانند چاى، به مقدار نيم ساعت دم و صاف كرده و در شيشه ريخته و هر ساعت يك قاشق سوپ خورى ميل شود نافع بيماران مبتلا به عوارض ريوى مانند سينه پهلو (پنومونى) و (پلورزى)، برونشيت، سرفه شديد، اخلاط خونى يا چركى و ورم حلق و طنابهاى صوتى مىباشد.
همچنين دمكرده 10 گرم گل بنفشه، 3 گرم با شير خشت و 5 گرم تاجريزى، صبح ناشتا بيمار مبتلا به يبوست مزاج ميل كند، موجب لينت (لزى) معده و رودهها و نرم شدن مزاج گردد.
برگ بنفشه را هر مقدار كه خواهند شسته و جوشانده تا له شود، ماليدن آن در گرى، كچلى، اگزما، خارش جوشهاى بدن و تحليل اورام عضلات مفيد است.
لعاب بنفشه براى رفع انواع ورمهاى داخلى و خارجى، بيماريهاى چشم و التهابات معده و روده به كار مىرود.
ريشه و تخم بنفشه موجب قى و استفراغ و ليفت مزاج مصرف مىگردد و در موارد مسموميتهاى خود بخودى مثلا يبوستهاى مزمن بسيار موثر هستند. در موارد مسموميتها نبايد از اين روش غفلت كرد دمكرده و جوشانده گل بنفشه را در موارد رماتيسم و برونشيت مصرف مىكنند.
بنفشه يا بنفشه معطر از گياهان دارويى مفيدى است كه گل آن مانند گل گاوزبان مصرف زياد در كشور ما دارد.
ريشه آن اثر قىآور دارد. از شيره گلهاى تازه آن بيشتر به صورت شربت و به عنوان ملين و رفع سرفه در بيماريهاى اطفال استفاده مىشود.
بنفشه اساسا به شكل تيزان 12 قاشق غذاخورى پر از گياه ساييده ريز را با نيم ليتر آب بجوشانيد و بگذاريد بماند. براى رفع التهاب غشاء مخاطى دستگاه تنفس به عنوان يك داروى مفيد براى ناراحتيهاى سينه مصرف مىشود. برگهاى كوبيده آن را گاهى مىتوان براى التيام سريعتر روى زخمها ماليد.
گل بنفشه داراى اثر نرم كننده، خلطآور ضعيف و معرق است. دم كرده گل بنفشه در رفع گريپ، برونشيتهاى حاد، گلودرد، نزلههاى مزمن و بطور كلى بيماريهاى سينه، التهاب دستگاه هاضمه، كليه و مثانه بكار مىرود. مصرف بنفشه در بيماريهاى مخملك سرخك و بطور كلى در تبهاى دانهاى معمول است.
شيره تازه گل بنفشه اثر ملين دارد و سابقا در بيماريهاى اطفال به صورت شربت به عنوان ملين و براى رفع سياه سرفه، زكام، بيماريهاى حاد سينه و برفك به كار مىرفته است ولى امروزه به اندازه سابق مصرف نمىگردد.
برگ بنفشه اثر نرم كننده دارد و از آن لوسيونهايى تهيه مىشود كه جهت رفع تحريك التهاب اعضاى خارجى، ورم چشم و همچنين به صورت تنقيه براى رفع تحريكات روده مورد استفاده قرار مىگيرد.
ريشه بنفشه داراى اثر قىآور است و مىتوان از آن به جاى ايپكا در بيماريهاى اطفال استفاده به عمل آورد پس از مصرف آن در مخاط دستگاه هضم تحريك گرديده حالت تهوع و استفراغ پيش مىآيد.
بنفشه ضد احتقان خون، مقوى و مدر و تصفيه كننده خون است و براى درمان بيماريهاى جلدى و بواسير و واريس مصرف مىشود، مقدار مصرف بنفشه 40 الى 60 گرم در يك ليتر آب است.
از پودر ريشه گل بنفشه فرنگى 8 الى 10 گرم شربتى درست مىكنند كه قىآور و ملين است.
گل بنفشه ايرانى بهترين مسهل صفرا است و مسكن عطش و تبهاى شديد را بر طرف مىكند و فشار خون را پائين مىآورد.
بنفشه خوابآور و محلل ورمها بوده جهت سردرد و سرفه، سختى سينه و حلق نافع است و سوزش ادرار را از بين مىبرد و براى درمان ذات الجنب و ذات الريه و ديفترى و سردرد اطفال تجويز مىشود.
روغن بنفشه در طبيعت سرد و خوابآور است و جهت جرب و درمان كلف و جلوگيرى از ريزش مو و نرم كردن پى مفاصل و نگاهدارى ناخن به كار مىرود.
منابع:
گياهان دارويى، دكتر على زرگرى
خواص ميوهها و خوراكيها، مهرداد مهرين
مجموعه طب سنتى و گياهى، اسماعيل اژدرى
