بوعلی بوعلی باب سلامتی
اطريفل (هليله، بليله، آمله)
سه گياه هليله، بليله، آمله از يك خانواده و در خاصيت نيز به يكديگر نزديك مىباشند. املج معرب آمله، هليلج معرب هليله و بليلج معرب بليله فارسى است و تعريف اين داروها به موجب ترجمه صيدنه چنين است: جرم بليلج هموار و سرهاى او تيز، رنگ آن خاكفام و در ميان دسته آن مغزى باشد شبيه مغز بادام يا مغز فندق و مغز او شيرين باشد و آنچه سرهاى او تيز است هليله كابلى است، اما بليله به گردى مايل است و رنگ آن به زردى زند … و تشنجآور چنان كه هليله و آن در خاصيت به آمله نزديك است.
در كتاب اغراض صفحه 614 گويد: بليله سرد است به درجه اول معده را دباغى مىكند. و در مخزن الادويه گويد: هندى آن بهيره است، ثمر درختى است مايل به استداره و سر آن اندك باريك و بزرگتر از عفص و پوست آن زرد و اغبر و نازكتر از پوست هليله و مستعمل پوست آن است و درخت آن عظيم و برگ آن پهنتر از برگ انبه.
اهليلج ثمر درختى هندى است. درخت آن عظيم و برگ آن باريك و طولانى و ثمر آن خوشهدار مىباشد و داراى سه جزء است اول زرد، دوم هليله كابلى، سوم هليله سياه است. هليله زرد آن صنف از هليله را گويند كه نارسيده از درخت باز كنند كه زرد آن سرد و خشك است و در آخر مزه آن تلخ است.
چنانچه آن را بپزند مقدارى حرارت مىآورد و صفرا را به قبض وامىدارد. و قسمت دوم هليله كابلى چون قبلًا از راه كابل وارد ايران مىگرديد آن را هليله كابلى گويند و ميوه آن موقعى كه تازه است گلابى شكل يا بيضى مانند مىباشد و پس از خشك شدن ناهموار مىگردد و داراى مواد صمغى تانن فراوان و مواد خلطآور و چند نوع قند است.
و قسمت سوم هليله سياه هندى است و بهترين نوع آن است كه بر درخت رسيده شود و براى رطوبت معده و جذام بكار رفته و جهت اسهال مفيد است، نگهداشتن آن هميشه در دهان باعث سياهى مو و تقويت آن و تقويت لثه است ولى مضر جگر است.
در كتاب طب الائمه از قول حضرت رضا عليه السلام روايت كردهاند كه روزى جمعى از پزشكان در محضر ايشان از خواص چندين دارو توصيف مىكردند، آن حضرت فرمود:
شما از ادويه تعريف مىكنيد ولى نمىدانم چرا هليله و رازيانه را فراموش كردهايد و انواع هليلهها براى تقويت معده، حافظه، ذهن و حواس و امراض روحى سود فراوان دارند.
استعمال آنها در وقت تب از هر راهى جايز نيست، هليله مقوى كبد و حواس پنجگانه است و پاشيدن سوخته هليله خون بواسير را بند مىآورد و براى تقويت دندان و لثه مجرب است و مقدار خوراك آن دو مثقال و در جوشانده آن هفت مثقال.
سعيد بن جناح از اصحاب امام صادق عليه السلام روايت مىكند كه آن حضرت فرمود:
موسى بن عمران از رطوبت بدنش به خدا شكايت نمود، خداوند به وى فرمود: هليله و بليله و آمله را با عسل معجون كن بخور. امام فرمود: اين همان است كه به نام اطريفل ناميده مىشود.
ابن عباس معجونى ديگر از رسول خدا صلى الله عليه و آله روايت مىنمايد كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هليله سياه و بليله و آمله را با روغن گاو بجوشان كه اطريفل است.
اطريفل شاهتره (پزنده صفرا)
پوست هليله زرد 50 گرم- بليله 50 گرم- آمله 50 گرم- شاهترج (شاهتره) 40 گرم-سناى مكى 28 گرم- گل سرخ 20 گرم- انيسون 14 گرم- مصطكى 14 گرم- عسل دو برابر وزن همه داروها.
دستور مصرف اطريفل شاهتره:
داروها را بكوبيد و طبق دستور مطبوخ، در كمى آب بپزيد سپس با روغن بادام چرب كرده و با عسل مخلوط نمائيد و روزانه حدود 25 گرم به تناسب مزاج ميل نمائيد درصورتىكه بيمار داراى مزاج مرطوب است 20 گرم تربد به دارو اضافه نمائيد.
نسخه اطريفل شاهتره در برطرف كردن ضعف و كمسويى چشم كه با اخلاط معده در ارتباط است بسيار موثر است و صاحبان بيماريهاى صفراوى از آن سود بسيار خواهند برد. ضمنا مسهل خفيفى نيز به شمار مىآيد. مزاج اطريفل شاهتره در درجه دوم، گرم و در آخر درجه سوم خشك است. تاثيرات مثبت اطريفل شاهتره تا 2 سال در بدن باقى مىماند.
گردآوری و تنظیم: گروه بوعلی باب سلامتی
منابع:
روضه كافى
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى
مجموعه پيك شفا
