بوعلی بوعلی باب سلامتی
خیار ميوه گياهcucumis sativus از خانواده (فرعيه، كوو)cucurbitaceae مىباشد.
در شيراز خيار بالنگ و در خراسان بادرنگ مىنامند. خیار سرد و تر و مسكن حرارت صفرا و خون و التهاب احشاء و رافع تشنگى و مفتح سده جگر و مدر بول و مخرج حصاة و غليظتر از قثاء و رافع ضعفى كه از اسهال مفرط حاره بهم رسد و خیار جهت تبهاى شديد و يرقان و درد سر نافع و آب آن تا چهل و پنج مثقال با شكر مسهل مره صفرائى كه در معده و امعاء باشد. خیار ضماد كوبيده جرم آن جهت جرب و حصف و شرى و خارش بدن و نرم كردن خشونت جلد و التهاب معده و احشاء و درد سر و اورام حاره مفيد است.
خوردن پوست خشك كرده خیار از دو و نيم مثقال تا چهار درم جهت رفع آسانى ولادت و سهولت وضع حمل موثر، مضر حوامل در غير وقت ولادت و ضماد مغز تخم خیار جهت التهاب معده و احشاء و تحليل اورام حار و جرب و حصف و شرى و خارش بدن و نرمى جلد و رفع خشونت خیار و بر پشت زهار رافع احتباس بول است.
روايت درمورد خیار:
حماد بن مهران البلخى قال: كنا نختلف الى الرضا عليه السلام بخراسان فشكا اليه يوما من الايام شاب منا اليرقان فقال: خذ خيار بادرنج فقشره ثم اطبخ قشوره بالماء ثم اشربه ثلاثة أيام على الريق كل يوم مقدار رطل، فاخبرنا الشاب بعد ذلك انه عالج به صاحبه مرتين فبرأ بإذن الله تعالى.
حماد بن مهران بلخى گويد: ما در خراسان به حضور امام رضا عليه السلام رفت و آمد مىنموديم، روزى جوانى از مرض يرقان (زردى) به آن حضرت شكوه نمود فرمود:
خيار باذرنج بگير و پوست خیار را بكن سپس پوست آن را بپز بعد آن را سه روز ناشتا بخور هر روز به اندازه يك رطل (63 مثقال) بعد از آنكه جوان نامبرده با آن دارو معالجه كرد به اذن پروردگار از آن مرض رهايى يافت.
مزاج خیار:
طبیعت خیار سرد و تر.
خواص خیار:
خیار حدت خون و صفرا را كم مىكند، خیار عطش را دافع است، مدر است و در تب خونى و سوزش بول و مرض يرقان مفيد است در درد سر حاره خیار را در پيشانى گذاشتن و بو كردنش درد را تسكين مىدهد خوابآور است. دافع بيخوابى و نافع دردسر گرم مىباشد. خیار براى مزاجهاى سرد مضر است.
خیار مسكن خفقان حار مىباشد. نيز تخم خيار كه مزاج آن سرد و تر 2 درجه مىباشد و براى سرد مزاجها ضرر دارد.
مصلح خیار: زنجبيل و باديان بدلش: تخم خربزه
نفع خاص:
مدر بول و دافع صفرا و مقدار استعمالش 12 گرم مىباشد صفراى سوخته را خارج مىكند، سوزش ادرار را مفيد مىباشد، تبهاى گرم جگر و طحال و اورام را هم نافع است.
اسم طبى خیار cucumis satirus نوشته شده است و در نسخههاى علاج مثانه و بول و مقوى باه و منى تخم خيار را با ديگر دواها استعمال مىكنند و در نسخههاى گلودرد و گرفتگى صدا استعمال شده است و در بعضى نسخههاى سرفه و سينه درد تخم خيار همراه خشخاش و شيرين بيان و گل گاوزبان استعمال شده است و نيز در بعضى نسخههاى مصفى خون و امراض مثانه و جگر و كليه استعمال شده است.
روغنى از تخمهاى خيار به دست مىآيد كه در حال حاضر در ادويجات مستعمل نيست.
منبع:
-بستان المفردات
-قرابادين كبير
-تحفه حكيم
