سرخط خبرها
خانه / خواص گیاهان دارویی / خواص گیاه دارویی کلشک یا علف چشمه

خواص گیاه دارویی کلشک یا علف چشمه

خواص گیاه دارویی کلشک یا علف چشمه

در لرستان، دلفان، کرمانشاه “کلشک” در آذربايجان «بولاغ‏اوتى» در در ساير مناطق «آب تره»، «علف چشمه»، «بولاغ‏اوتى»،  و به انگليسى”‏Watercress” گفته مى‏شود. و نام علمى آن ‏Nasturtium officinale می باشد

کلشک یا علف چشمه
کلشک یا علف چشمه

مشخصات کلشک

کلشک گياهى است پايا و آبزى و معمولا در چشمه‏سارها و مجارى آب باريك و گاهى در باتلاقها مى‏رويد.  کلشک داراى ساقه‏اى خزنده است كه از نقاط مختلفه آن ريشه‏هاى كوچك و سفيد خارج مى‏شود. گلهاى کلشک سفيد خوشه‏اى است تكثير گیاه کاشک از طريق بذر يا كاشت قطعات ريشه‏دار ساقه آن انجام مى‏شود، ولى در محل كاشت بايد مرتبا آب جارى و زلال بگذرد. براى پرورش بايد كرتهاى كمى گودى به طول 50- 40 متر وعرض 4- 3 متر آماده نمود و در آن كاشت. براى اينكه طعم گياه کلشک مطبوع و رشد آن كافى باشد در اين گودالها به‏طور متوسط در هر ثانيه بايد حدود 50- 40 ليتر آب جارى داخل و خارج شود و بسته به نوع و جنس خاك بايد براى تقويت آن با دادن كود كافى كمك شود.

تركيبات شيميايى‏ در گیاه کلشک

از نظر تركيبات شيميايى در گياه وجود گلوكوزيد و اسانس روغنى و در هر 100 گرم گياه خشك 012/ 0 ميلى‏گرم ارسنيك تأييد شده است. گلوكوزيد آن گوگرددار به نام گلوكوناستورتين‏[ مى‏باشد و مواد معدنى آهن، يد، كلسيم، … و ويتامينها در آن يافت مى‏شود.

طبق بررسى‏هاى شيميايى در هريك صد گرم برگ و ساقه تازه کلشک در حدود 79 ميلى‏گرم ويتامين‏C ، 4900 واحد بين المللى ويتامين‏A ، 282 ميلى‏گرم پتاسيم، 52 ميلى‏گرم سديم، 7/ 1 ميلى‏گرم آهن، 54 ميلى‏گرم فسفر، 151 ميلى‏گرم كلسيم و 2/ 2 ميلى‏گرم پروتئين وجود دارد. بنابراين از نظر ويتامين‏C و كلسيم قوى‏تر از تره‏ تيزك و در رديف سبزيجات غنى از ويتامين‏C و كلسيم است، ضمن اينكه مقدار آهن آن نيز قابل توجه است.

خواص گیاه کلشک(علف چشمه)

گياه کلشک در مجموعه فارماكوپه اغلب كشورهاى دنيا يك نبات طبى منظور مى‏باشد. در كشورهاى چين و هندوچين و اندونزى از سوپ آنكه با گوشت خوك تهيه مى‏كنند براى رفع سرفه‏هاى حادث از ناراحتى ريه و تورم و جراحتهاى گلو مصرف مى‏شود و به عنوان مدر و ضد اسكوربوت يعنى براى رفع عوارض كمى ويتامين‏C استعمال مى‏شود. اسانس گوگردى ازت‏دار کلشک (سولفو نايتروجى‏ناس) محرك خوبى است و براى كمك به هاضمه عامل مؤثرى مى‏باشد.

از نظر طبيعت طبق نظر حكماى طب سنتى کلشک گرم و خشك مى‏باشد و مصرف آن گرم‏كننده بدن و اشتهاآور است و نفخ و باد را تحليل مى‏برد و خون‏روى از هر عضوى را متوقف مى‏كند. مدر بول و حيض است و ترشح ادرار را زياد مى‏كند و قاعده‏آور است و براى خرد كردن سنگ كليه خيلى مؤثر است. اگر تازه يا پخته کلشک خورده شود براى تحليل نفخ و بادهاى غليظ معده و روده‏ها و باز كردن گرفتگى‏ها و انسداد و گرم كردن معده و كمك به هضم غذا و خرد كردن سنگ كليه و ازدياد ادرار و سرخ نمودن رنگ رخسار و كاهش درد پهلو و كاهش دردهاى طحال و دل‏پيچه و زخم روده نافع است.

مصرف کلشک(علف چشمه) تب‏بر و ضد كرم است و در بيمارى قند تأثير مثبت وشفابخش دارد.  کلشک خلط آور است و در بيماريهاى مزمن ريه و برونشيتهاى مزمن و بيمارى‏هاى مجارى ادرار و استسقا مفيد است. در موارد روماتيسم و نقرس نتايج شفابخشى مى‏دهد. مقدار قند را در ادرار مبتلايان به قند كاهش مى‏دهد. در استعمال خارج له ‏شده گياه براى زخمهاى اسكوربوتى‏[ نتيجه التيام‏دهنده دارد. کلشک حتى الامكان اگر به صورت خام و تازه مصرف شود حد اكثر خواص آن منعكس مى‏گردد.

مضرات گیاه کلشک: به سبب تركيبات گوگردى كه دارد مصرف آن در بعضى اشخاص ايجاد تشنجهاى دردناك مثانه و در برخى موارد عدم دفع ادرار مى‏نمايد. در زنان باردار نيز مصرف آن ممكن است موجب تشنج در رحم و در نتيجه سقط جنين شود.

اگر عصاره گياه  کلشک مصرف مى‏شود مقدار خوراك آن در حدود 100 گرم در روز است كه مخلوط با شير يا جوشانده‏هاى سردشده خورده شود. دم‏كرده آن 50- 30 گرم گياه در هزار گرم آب‏جوش در ظروف سربسته دم شود كه اسانس آن خارج نشود و به‏هرحال دم‏كرده اثرش كمتر از شكلهاى سرد آن است، زيرا در اثر حرارت مقدارى از مواد عامل آن از دست مى‏رود. ولى در هر صورت بايد توجه شود كه در شكل سرد آن چون گياه در آب غوطه‏ور است شايد آلودگى‏هايى داشته باشد كه ممكن است موجب عوارض و ناراحتى‏هايى بشود لذا بايد سبزى خام آن ضد عفونى و از عدم آلودگى آن اطمينان حاصل شود و يا به‏هرحال ناچار از دم‏كرده آن استفاده شود.

شربت کلشک: براى تهيه شربت علف چشمه(کلشک) نيم ليتر عصاره آن را گرفته با در حدود يك كيلوگرم شكر مخلوط و در آن حل نمايند. از اين شربت تا 100 گرم در روز مى‏توان خورد (البته در مواردى كه خوردن شكر براى بيمار از ساير جهات مجاز باشد)

 

برگرفته از: مير حيدر، حسين، معارف گياهى