بوعلی بوعلی باب سلامتی
تاجریزی یا همان تاجریزى سیاه
به فارسى تاجریزى، تاجریزى سیاه، روباه تورک، روباه تربک و انگور روباه و در کتب طب سنتى با نامهاى عنب الثعلب و عنب الثعلب مجنّن نامبرده شده است. به فرانسوى Morelle noire وAmourette و به انگلیسىBlack nightshade وMorel گفته مى شود. گیاهى است از خانوادهSolanaceae نام علمى آنSolanum nigrum L . و مترادف
آنS .rumphii Dun . مى باشد.
مشخصات گیاه تاجریزی:
تاجریزى سیاه، گیاهى است علفى، یکساله، کوتاه، بلندى آن کمتر از نیم متر است.
برگهاى تاجریزی سبز تیره، بیضى شکل، کامل، نوک تیز، کنارههاى برگ داراى دندانه هاى درشت با دمبرگ بلند به ساقه متصل است. گلهاى تاجریزی سفید است و در طول تابستان ظاهر مىشود. میوه تاجریزی کروى و در ابعاد و شبیه آلوبالوى کوچک ابتدا سبز است ولى پس از رسیدن سیاهرنگ مىشود. تاجریزی داراى دم کوتاه که در بن میوه به شکل پنج گوشه سبزى شبیه بن بادنجان دیده مىشود.
تاجریزی در اروپا و آسیا در هندوستان و بعضى نقاط آمریکاى شمالى به طور خودرو مى روید. در ایران در گرگان، بندر گز، در مازندران در بابل، تمیشان، دره هراز، بین على آباد و زردبن در ارتفاعات ۷۰۰ مترى، در آمل بین ایستگاه زیراب و شیرگاه، درّه چالوس در گیلان، لاهیجان، جنوب هشت پر در آذربایجان در فارس در حسن آباد در ۴۰ کیلومترى شیراز و سیستان دیده مى شود.
ترکیبات شیمیایى گیاه تاجریزی:
در گیاه و در میوههاى تاجریزی آلکالوئید سولانین و ساپونین وجود دارد نمونهاى از گیاه تاجریزی که در آذربایجان روییده، مورد تجزیه قرار گرفته است از تاجریزی ۰۴/ ۰ درصد آلکالوئید سولانین و ۸/ ۱ درصد گلىکوزید جدا شده است. در تجزیه دیگرى از گیاه تاجریزی آلکالوئیدى به نام سولامارجین جدا شده است. در میوه تاجریزی در حدود ۴/ ۴ درصد و در تخم تاجریزی در حدود ۲۲/ ۱۸ درصد روغن یافت مىشود . در گزارش بررسىهاى دیگرى آمده است که در گیاه تاجریزی سولانین و ساپونین و روغن شامل دى هایدروکسى ستئاریک اسید و لینولئیک اسید و اولئیک اسید . و تتراهایدوکسى ستئاریک اسید و پالمیتیک اسید و استئاریک اسید وجود دارد. در بررسىهایى که در مورد حدود سمیت گیاه تاجریزی به عمل آمده، مقدارى از گیاه مخلوط با علوفه به گوسفند داده شده است و هیچگونه مسمومیتى نشان داده نشده است. معمولا از برگ و سرشاخه هاى گلدار گیاه و تخم تاجریزی به عنوان دارو در طب سنتى استفاده مىشود.
خواص و کاربرد تاجریزی:
در مناطق خاور دور براى تخم تاجریزى سیاه و سرشاخه هاى گلدار تاجریزی یک نوع خواص قایل هستند. تاجریزی براى اسهال خونى نافع است و هجوم خون در یک عضو را از بین مىبرد و پراکنده مى کند .
تاجریزی براى التیام زخم گلو و عفونت چرکى نرمه بند دور انگشتها که به نام بیمارى ویتلا شناخته مى شود، مفید است .
در هند از ریشه گیاه تاجریزی براى نرم کردن سینه و از برگهاى خشک تاجریزی براى تسهیل در تخلیه مزاج و از میوه تاجریزی به عنوان مسهل و ملیّن استفاده مى شود .
در اندونزى از عصاره میوه رسیده تاجریزی براى معالجه زخم چشم مرغان استفاده مى شود
در فیلیپین برگهاى له شده گیاه تاجریزی را روى ورم و تاول هاى پوست مى گذارند و از تنطور برگها تاجریزی براى تسکین دردهاى عصبى استفاده مى شود
تاجریزى سیاه از نظر طبیعت طبق رأى حکماى طب سنتى خیلى سرد و خشک است. در موارد مختلف اغلب از استعمال خارجى تاجریزی استفاده مى شود.
ضماد ساییده برگ تاجریزی براى سردرد، ورم پرده دماغ و کمپرس دمکرده تاجریزی و بخور تاجریزی براى زکام، نزله و سردرد مفید است.
ضماد برگ و سرشاخه هاى گلدار تاجریزی براى تحلیل ورمهاى ظاهرى و تسکین دردهاى روماتیسمى و دردهاى مفصلى حادّ نافع است و همچنین براى سوختگى آتش، زخم آبله، ورمها و دردهاى سرطانى مفید است.
تهیه دمکرده براى کمپرس: ۱۵ گرم برگ خشک تاجریزى سیاه را با ۱۵ گرم پوست کوکنار مخلوط کرده در ۱۰۰۰ گرم آب جوش به مدت یک ساعت دم مىکنند و سپس صاف مىکنند و روى عضو مىگذارند.
۵۰ گرم برگ و سرشاخه گلدار خشک تاجریزی را در ۱۰۰۰ گرم آب مىجوشانند.
این جوشانده براى ضربدیدگى و کوبیدگى اعضا مفید است و همچنین براى تسکین خارش عضو تناسلى زنان آن را بر روى عضو مى مالند.
میوه تاجریزی را به مقدار محدود مى خورند، ولى برگهاى تاجریزی سمّى است و قابل خوردن نیست. به هرحال چه میوه و چه برگ و سایر قسمتهاى گیاه باید در حد مجاز و با احتیاط و با نظر کارشناس گیاهدرمانى و پزشک مصرف شود.
منبع:
معارف گیاهی
