بوعلی بوعلی باب سلامتی
در كتب طب سنتى با نام عربى آن «ثوم» آمده است. نوع كوهى و وحشى آن را «موسير» گويند كه در كتب طب سنتى با نام «اسقورديون» و «ثوم الحيه» نيز آورده شده است. به فرانسوىAil وAil cultive و به انگليسىgarlic گفته مىشود. گياهى است از خانوادهLiliaceae نام علمى آنAllium sativum مىباشد.
مشخصات
گياهى است پايا و قسمت زيرزمينىاش متورم كه ريشكها از آن بيرون آمده و اين تورم همان سير است كه معمولا مصرف مىشود، هر غده متورم سير 12- 10 دنده سير دارد كه روى همه آنها را پوششى سفيدرنگ يا صورتى پوشانيده است. برگهاى آن نوارى برنگ سبز تيره، گلها كوچك، صورتى يا مايل به سبز كه به صورت يك چتر در انتهاى ساقه استوانهاى گلدهنده به ارتفاع 60- 50 سانتىمتر ظاهر مىشود.
دانههاى آن سياه است.
بهطور كلى دو نوع سير هست سير سفيد و سير صورتى. براى تكثير سير دندههاى سير را از غده آن جدا كرده در اوايل پاييز مىكارند. فقط در مناطقى كه زمينهاى آن در دوره زمستان خيلى مرطوب مىشود ناچار سير در اوايل بهار كاشته مىشود. و ضمنا در مواقعى كه كشت پاييزه به دليلى انجام نشده باشد براى عدم فوت وقت مىتوان بههرحال سير را در اوايل بهار كاشت.
تركيبات شيميايى
سير از نظر تركيبات شيميايى داراى حدود 1- 06/ 0 درصد اسانس مىباشد كه شامل آليلپروپيل دىسولفيد و دىآليل دىسولفيد و دو تركيب گوگردى ديگر مىباشد. سير ضدعفونىكننده است و فشارخون را پايين مىآورد و به علاوه داراى آليسين، آليساتين يك و آليساتين دومىباشد. سير خاصيت بازدارنده رشد در سير قرمز سير سفيد
مورد جرمهاى گرام نگاتيو گروههاى تيفوئيد و شبه حصبه يا پاراتيفوئيد و اينترىتيس (ورم رودههاى كوچك) دارد. سير خاصيت بسيار قابل ملاحظه جرمكشى دارد و كشت ميكروبى تحت تأثير سير از بين مىرود.
در هريك صد گرم از دندههاى غده سير خام مواد زير وجود دارد:
آب 61 گرم، پروتئين 6 گرم، مواد چرب 2/ 0 گرم، هيدراتهاى كربن 29 گرم، خاكستر 5/ 1 گرم، كلسيم 29 ميلىگرم، فسفر 202 ميلىگرم، اهن 5/ 1 ميلىگرم، سديم 19 ميلىگرم، پتاسيم 529 ميلىگرم، ويتامينA خيلى كم، تيامين 25/ 0 ميلىگرم، رايبوفلاوين 08/ 0 ميلىگرم، نياسين 5/ 0 ميلىگرم، ويتامينC 15 ميلىگرم.
خواص- كاربرد
سير بادشكن، ضدعفونىكننده است و سابقا حكما معتقد بودند خوردن سير بدن را در مقابل بيمارىهاى عفونى محافظت مىكند. نرمكننده سينه، كرمكش و ضد كرم، مدر، آرامبخش و محرك و مقوى و تونيك است
چينىهاى قديم سير را به عنوان تقويتكننده احشا و تصفيهكننده و به عنوان عاملى كه براى طحال مفيد است مورد توجه قرار مىدادند [ريد]. و سير را به عنوان ماده مسكن و آرامبخش براى معده و كليه مىشناختند و معتقد بودند كه در مورد مسموميتهاى غذايى سير به عنوان ترياق و ضد سم اثر بسيار نيكويى دارد [استوارت]. براى معالجه سرماخوردگى و التهابهاى زكامى بينى [هاو]. و در ضعفهاى ناشى از آفتابزدگى مىخوردند. سير را در روغن له مىكردند و روى آبسهها و محل نيش حشرات و مار و عقرب مىگذاردند. دو دانشمند معروفCavallito وBailey در سير (آليسين) را يافتند كه روغن بىرنگى است و خاصيت بازدارنده رشد باكترى روى باكترىهاى گرام پوزيتيو و گرام نگاتيو دارد [پتلو]. تجربيات جالبى براى معالجه سل با سير روى خوكچه آزمايشگاهى به عمل آمده است. سير فشارخون بالا را پايين مىآورد و موجب اتساع شريانها و رفع تصلب شريانها مىشود. سير از نظر طبيعت طبق نظر حكماى طب سنتى خيلى گرم و خشك است. حرارت سير شبيه به حرارت غريزى است و سير وحشى و صحرايى از سير مزروع گرمتر و خشكتر است از نظر خواص معتقدند كه بازكننده انسداد مجارى و خشككننده رطوبتهاى معده و مفاصل و رقيقكننده خون است. مدر است و قاعدهآور و معرق، ضد سم است، پوست را زخم مىكند. خوردن آن در صورتى كه منطبق با مزاج باشد و در حد اعتدال خورده شود براى سلامتى بدن مفيد است. توصيه اين است كه پخته و يا با سركه خورده شود (سيرترشى). سير براى تصفيه آواز، حلق، نفستنگى، فراموشى، فلج، لقوه، رعشه و اكثر بيماريهاى عصبى مفيد است. دردهاى مفاصل، سياتيك، نقرس، درد لگن خاصره و امثال اينها را تسكين مىدهد. و براى قطع اخلاط غليظه، دفع بادهاى تهىگاه، خارج ساختن زالوى در حلق مانده، براى اخراج اقسام كرم معده و كرم كدو مفيد است. در سردمزاجان براى تقويت نيروى جنسى و افزايش توليد اسپرم نافع است. در گرممزاجان تشنگى ايجاد مىنمايد و براى تبهاى كهنه، زخمهاى ريه، درد معده، قطره قطره ادرار كردن، درخشانى رنگ چهره و تحليل ورمها و خرد كردن سنگ كليه مفيد است. ضماد مخلوط سير كوبيده با پيه يا با روغن زيتون براى تحليل تومورهاى سرد اثر قوى دارد و اين ضماد به (خردل شيطان) معروف است.
در مقابل سم گزيدن مار و رتيل و حشرات سمى ضد سم خوبى است.
ادامه خوردن آن موجب ريختن موى سفيد و روييدن موى سياه است. اگر با انجير و سداب و مغز گردو خورده شود، پادزهر قوى است. پخته آن با زيره براى تقويت دندان مفيد است. اگر سير را با شير گوسفند پخته و با روغن حيوانى سرخ كنند و با عسل شيرين كرده و حلوا درست كنند در تحريك نيروى جنسى و انعاظ بسيار مؤثر است.
در صورت عدم رعايت مزاج و سن و فصل، خوردن سير مضر است، سردرد مىآورد و براى چشم و ريه و بواسير و زنان حامله و اشخاصى كه شكمروش دارند مضر مىباشد و نيروى جنسى را ضعيف مىكند.
توصيه براى رفع اين مضرات خوردن پخته آن است در آب با كمى نمك و اضافه كردن روغن بادام يا روغن حيوانى و خوردن آن با گشنيز و سكنجبين و آب انار ترش و شيرين. غرغره آب سير با آب سركه براى اخراج زالوى در حلق مانده مفيد است. تنقيه با آب دمكرده سير براى سياتيك و ماليدن سير پخته به دندان براى تسكين درد دندان نافع است. ضماد سوخته آن با عسل براى رفع خونمردگى زير پلك چشم نافع است.
با خوردن چند قطره اسانس آنژليك نيز بوى سير رفع مىشود و يا نيم ساعت پس از مصرف آن اگر يك عدد سيب را رنده كرده و يا يك قاشق عسل بخورند و يا پس از خوردن سير برگ جعفرى را بجوند بوى سير رفع مىشود.
خوردن سير براى اشخاصى كه دستگاه جهاز هاضمه آنها تحريك مىشود، مجاز نيست.
براى تهيه جوشانده سير 30- 8 گرم آن را در يك ليتر آب يا شير مىجوشانند.
منبع : کتاب معارف گیاهی
