نخود گياهى است از تيره سبزى آساها (پروانهواران) و از دسته پيچىها كه يك ساله است و ارتفاع بوتههايش در حدود 50 سانتىمتر است. نخود داراى گونههاى مختلف است.
نخود اسم فارسى است و به عربى حمص و به تركى بولچاق و به يويانى واربايس و به هندى چنه و سبز آن را بونط گويند و آن برى و بستانى مىباشد. و نوع بستانى چند قسم مىباشد: سفيد و سرخ و سياه و كرسنى. و بعضى گويند برى را كرسنى نامند.
شيخ الرئيس نخود سفيد را گرم و خشك در اول نوشته است. نزد بقراط سبز تازه آن تر در اول است. قوت آن تا سه سال باقى مىماند.
نخود سياه نافع ورمهاى گرم و سخت و ضماد آب پخته آن با عسل نافع ورم خصيتين است و روغن آن نافع حكه و قوبا است.
خوراك و ماليدن نخود نافع اعضاء سست شده و بيماريهاى ناشى از سردى مىباشد.
نخود را جويده و در چشم بگذارند ظفره چشم را نفع دهد. نخود بهترين غذا براى ريه مىباشد. البته بطور حريره بهتر است. خوراك آن نافع استسقا و يرقان سدى و كبدى، مولد خون و چاق كننده بدن است، موقع پختن، آن را زياد حركت ندهند، زيرا دو ماده از آن جدا مىشود. نيز آب پخته شده بهتر از جرم نخود است.
نخود را بايد در وسط غذا ميل كرد تا خوب هضم شود. آشاميدن آب پخته نخود سياه با روغن بادام تلخ و روغن ترب و كرفس سنگ كليه و مثانه را بشكند و اخراج جنين نمايد.
نخود منى را زياد مىكند. خوراك نخود توليد باد و نفخ كند. خوراك آب پخته اقسام آن ملين شكم و مفتح سدد كليه است خصوصا سياه و كرسنى. گفتهاند اگر يك مشت آن را در سركه بخيسانند و ظهر آن را ميل نمايند كرم شكم را از بين مىبرد بخصوص نخود برى.
خوردن برشته نخود كه سرد نشده باشد جهت بواسير خونى مفيد و ماليدن انواع آن نافع سردرد و زردى صورت و بى حسى اعضا و امراض مفاصل است. نخود مضر زخم مثانه است و مصلحش خشخاش است مولد باد و نفخ است و سنگين مىباشد و مصلحش زيره و شوید(شبت) و گلقند است. نوشيدن آب بعد از خوراك نخود خيلى ضرر دارد.
روغن نخود، گرم و خشك در سوم است، تند و با قوت نافذه و مقوى مو و باه است و جهت تسكين درد دندان و لثه و دردهاى سرد و جذام خيلى مفيد است. «1»
خوردن و پاشيدن آب نخود در زدودن كك و مك و زيبا كردن رنگ مؤثر است. علاج درد پشت است. جوشهاى تر سر را از بين مىبرد. آب نخود را اگر ناشتا خورند در برخيزاندن ذكر بسيار قوى است. نخود گرفتگى كليه را باز مىكند. «2»
نخود سبز مجارى ادرار را پاك مىكند و براى سوزاك مفيد است داراى فسفر، پتاسيم، آهن، نشاسته، قند و اسيد فسفريك مىباشد. نيروبخش، خون و اعصاب مغز را تقويت مىكند. «3»
خوردن نخود برشته تازه كه سرد نشده باشد براى بواسير خونى نافع است. نخود را يك شب در سركه بخيسانيد و صبح ناشتا ميل كنيد ولى در آن روز چيز ديگر ميل نكنيد براى كشتن كرم معده بسيار مجرب است در آب نخود جوشانده بنشينيد براى اصلاح امراض مقعد و تنقيه رحم و اخراج كرم و شكم و مقعد بهترين دواست. «4» نخود سياه جوشانده ميل كنيد تحليل باه است. «5»
نخود سبز داراى ويتامين C, B, A مىباشد و در حكم جارويى است كه روده را از جمع شدن فضولات مسموم در آن پاك مىكند. «6»
خوردن آب جوشانده نخود با قدرى نمك مقطع لزوجات و مفتح شده و مدر بول خصوصى براى درد سينه و ريه نافع است. «7»
اگر نخود را برشته كرده آن را بكوبند و پودرش را به بيمار مخصوصا كودكانى كه به اسهال مبتلا شدهاند بدهند مدفوع آنان طبيعى گشته و شفا مىيابند و جوشانده آن را هم براى رفع سنگ مثانه استفاده مىكنند.
برگرفته از:
(1)- محيط اعظم، ج 4، ص 152؛ تحفه حكيم، ص 92؛ قرابادين كبير؛ ص 183؛ صيدنه، ج 2، ص 825.
(2)- قانون در طب، ج 2، ص 155.
(3)- اسرار خوراكيها، ص 240.
(4)- راهنماى نجات از مرگ مصنوعى.
(5)- گلها و گياهان شفابخش، ص 115.
(6)- اعجاز خوراكيها، ص 131.
(7)- راه نجات از مرگ مصنوعى، ج 4، ص 135.