بوعلی بوعلی باب سلامتی
بررسی خواص گیاه آناغالیس در طب سنتی
نامهاى دیگر آناغالیس: آناغالس دشتى- عین الجمل- زغلیله
طبیعت آناغالیس: طبیعت آناغالیس گرم و خشک است.
ترکیب شیمیایى آناغالیس: دوساپونین گلوکزیدى و آنزیم.
۱- دو تا پنج گرم از آناغالیس را دمکرده آب آن را صاف کنید و بنوشید. خشک کننده و بازکننده انسداد و گرفتگى مجارى عروق مى باشد.
۲- دو تا پنج گرم از نوع گل قرمز آناغالیس را دم کرده و آب آن را بنوشید. به عنوان ضد سمّ در درمان مارگزیدگى، یرقان، ناراحتى هاى مغزى، هارى و بیمارى ترس از آب، صرع، استسقا و جرام و مالیخولیا مؤثر مى باشد.
۳- آب گیاه تازه آناغالیس را گرفته، با عسل مخلوط نموده و در چشم بکشید. براى ضعف بینایى و زخمهاى چشم و سایر ناراحتى هاى پوستى اطراف چشم نافع است.
۴- ضماد کوبیده آناغالیس براى بیرون آوردن خار و تیغ از اعضاى بدن و جلوگیرى از توسعه زخمهاى چرکین و بد و دفع باد سرخ و التیام جراحتها مفید است.
۵- قرقره با آب برگ و میوه آناغالیس براى رفع ناراحتى هاى مغزى و پاک کردن سر از بلغم و تسکین درد دندان مفید است.
مشخصات آناغالیس:
گیاهى است از خانوادهPrimulaceae ، یکساله با ارتفاع کمتر از یک وجب و گسترده روى زمین. ساقه آن با مقطع چهارگوش و برگهاى متقابل و بدون دمبرگ، بیضى یا دایرهاى نوک تیز و گلهاى آن قرمز با دم گل بلند است. میوه کپسولى شکوفا دارد که از طرف سر آن باز و شکفته مى شود و دانه هاى ریزى در داخل آن قرار دارد که در ابعاد دانه خشخاش مى باشد. طعم دانه ها بسیار تند و تلخ است.
آناغالیس دو نوع است:
۱- آناغالیس با گل قرمز. ۲- آناغالیس با گل آبى و لاجوردى.
آناغالیس با گلهاى قرمز؛ در تمام هند بصورت یک گیاه هرز خودرو مى روید. در ایران نیز در آذربایجان مناطق تبریز، دیزه، سیامک. در شمال ایران مناطق گرگان، بندر گز، مازندران، گیلان، محمودآباد، دره هراز، جنوب آستارا، سفیدرود، جنوب رشت، لاهیجان. در بلوچستان در گشت، چابهار و بشاگرد. منطقه البرز و دماوند. در نواحى غرب، قزوین، بروجرد و تفرش. کرمانشاه و کرند، اراک در کوه رزوند. خوزستان در اهواز، دزفول، شوشتر. در کرمان بین بم و جیرفت. در فارسى در دالکى، بوشهر و جزیره قشم و همچنین در خراسان مى روید.
آناغالیس با گلهاى آبى و لاجوردى؛ در ایران مناطق جنوب غرب در دالکى، کازرون و خرابه هاى شوش. بوشهر، آبادان و مسجد سلیمان. در شمال غرب در تبریز. در بلوچستان، مکران و در دامنه هاى البرز و اطراف تهران دیده مى شود.
مواد موثره آناغالیس:
ریشه داراى گلوکزیدCyclamine و سایر اندامها حاوى آنزیمPrimeuerase ، تانن و دو نوع ساپونین مىباشد. ساپونین گیاه سمى بوده و به خصوص براى حیوانات، طیور و گنجشک و از نظر سمیت جزء تابلوىC قرار مىگیرد لذا مصرف آن باید با نهایت دقت باشد.
کاربرد امروزى گیاه آناغالیس:
در هموپاتى از گیاه آناغالیس در خیز عمومى انساج، خارش، بثورات از نوع اکزانتم، تاول، تورم مفاصل استفاده مى شود
در هند از آناغالیس در نقص بینائىAmblyopia ، آب مروارید، یبوست، خونریزى از بینى، سوزاک، هموروئید، صرع و هیپوکندرى یا نگرانى مفرط و مرضى از سلامتى که حالت افسردگى و اضطراب مشاهده مى شود استفاده مى شود
در فرانسه گیاه از طریق خوراکى به عنوان خلط آور در درمان برونشیت، سیاه سرفه و انواع مختلف آسم که اثر خلط آورى سریع لازم است توصیه شده است. همچنین از آن به عنوان آرامبخش ناراحتى هاى عصبى در ملانکولى، یرقان، هموروئید و از خارج در زخمهاى با منشاء قارچى، خشکریشه یا اسکار، تبخال و ضایعات پوستى دیگر استفاده مى شود
اشکال داروئى آناغالیس:
۱- عصاره روان ۵/ ۰ تا یک گرم در روز یا ۲۰ قطره داخل شربت قبل از غذا.
۲- تنطور ۱۰ تا ۱۵ قطره داخل نصف لیوان آب ۳ تا ۴ مرتبه در روز.
۳- جوشانده ۵۰ گرم در لیتر، گیاه را یک ساعت در آب سرد خیس نموده سپس آن را با آتش ملایم حرارت داده تا به جوش آمده و یک دقیقه بهجوشد پس از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه صاف مىنمایند. مقدار خوراک ۴ تا ۵ فنجان کوچک در روز.
در موارد امفیزم، برونشیت شدید و انسداد مجارى تنفسى از مخلوط زیر استفاده مى شود. آناغالیس، زوفا، توسیلاژ یا پاخرى، ریشه ختمى، برگ خاص یا شرابه الراعى، ریشه عرق الحلاوه، ریشهPetasites officinalis و ریشهPrimula officinalis به مقدار مساوى از هریک برداشته پس از مخلوط نمودن ۲ قاشق سوپخورى از مخلوط را به مدت دو ساعت در نیم لیتر آب سرد خیسانده سپس با آتش ملایم تا حد جوش حرارت مىدهند (نباید بجوشد) پس از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه صاف نموده هر دو ساعت نصف فنجان مى نوشند.
براى مصارف خارجى دکتر لکلرک فرمول زیر را توصیه نموده است:
عصاره مایع آناغالیس ۳ گرم، لانولین ۵ گرم، وازلین ۵۲ گرم. براى رفع گرفتگى صدا گرد گیاه را در شراب پخته به صورت غرغره بکار مىبرند و براى ضد عفونى کردن زخمهاى آلوده به قارچهاى بیمارى زا اندامهاى گیاه را در سرکه خیسانده به صورت کمپرس استفاده مى نمایند
ترکیبات شیمیایى آناغالیس:
از نظر ترکیبات شیمیایى در گیاه مواد ساپونین و آنزیم وجود دارد. در گیاه دو ساپونین گلوکوزیدى مشخص شده است. ریشه گیاه همینکه مدتى بماند بوى عطر سنبل الطیب از آن برمى خیزد و داراى گلوکوزیدى به نام سیکلامین است. آناغالس براى گوسفند سمّى است ولى مقدار سمّیت آن از گیاهى تا گیاه دیگر فرق مى کند.
خواص- کاربرد آناغالیس:
گیاه آناغالس قرمز در هند در موارد یرقان، ناراحتى هاى مغزى، هارى، بیمارى ترس از آب، صرع، استسقا، جذام و مالیخولیا تجویز مى شود و به عنوان ضد سم در موارد مارگزیدگى کاربرد دارد.
از نظر طبیعت طبق نظر حکماى طب سنتى ایران آناغالیس گرم و خشک است و از نظر خواص معتقدند که خشک کننده است و باز کننده انسداد و گرفتگى مجارى عروق مى باشد.
غرغره آب برگ و میوه آن براى رفع ناراحتى هاى مغزى و پاک کردن سر از بلغم و تسکین درد دندان مفید است. اگر قطره آناغالیس در بینى ریخته شود نیز همین خاصیت را دارد.
اگر آناغالیس را با عسل مخلوط کرده در چشم بکشند براى ضعف بینایى و زخمهاى چشم و سایر ناراحتى هاى پوستى اطراف چشم نافع است.
ضماد آناغالیس براى بیرون آوردن خار و تیغ از اعضاى بدن جلوگیرى از توسعه زخمهاى چرکین و بد و باد سرخ و التیام جراحتها مفید است.
مقدار خوراک آناغالیس از ۵- ۲ گرم است
جانشین آناغالیس از نظر خواص ارطنیثا مى باشد.
مصرف گیاه آناغالیس باید با نظارت پزشک انجام گیرد.
منابع:
– سلطانى، ابو القاسم، دایره المعارف طب سنتى (گیاهان دارویى)، ۳جلد، ارجمند، دانشگاه علوم پزشکى و خدمات درمانى – تهران، چاپ: اول، ۱۳۸۳ ه.ش.
– میر حیدر، حسین، معارف گیاهى، ۸جلد، دفتر نشر فرهنگ اسلامى – تهران، چاپ: هفتم، ۱۳۸۵ ه.ش.
– حاجى شریف، احمد، اسرار گیاهان دارویى، ۱جلد، حافظ نوین – تهران، چاپ: چهارم، ۱۳۸۶ ه.ش.
تمام مطالب در سایت بوعلی باب سلامتی زیر نظر متخصصین طب سنتی می باشد
تهیه و تنظیم از تیم پژوهشی بوعلی باب سلامتی
