بوعلی بوعلی باب سلامتی
خواص سیاه دانه در طب مدرن و سنتی
در این مقاله به کامل خواص سیاه دانه را در پزشکی مدرن و سنتی شرح می دهیم
کلیات خواص درمانى سیاه دانه:
خواص درمانى سیاه دانه: ۱- اگر سیاه دانه بخور شود محرّک، بادشکن و قاعده آور است، براى ترمیم ضعف بدن، رفع مسمومیتهاى خون، بزرگ بودن کبد، رفع تهوع، شکم درد و یبوست مفید است، براى تقویت زنان پس از وضع حمل تجویز مى شود، گرم کننده است و رطوبتها را خشک مى کند، براى تسکین سرفه ى سرد، استسقا، یرقان و ناراحتى هاى طحال و قولنج (کولیت) توأم با نفخ، مؤثر مى باشد جنین زنده یا مرده را خارج مى کند.
۳- بیست و پنج گرم کوبیده ى سیاه دانه را با صد گرم عسل مخلوط کنید و روزى یک قاشق سوپخورى بخورید. براى رفع خلط مانده در بدن مفید است، درد پشت سر که از غلبه ى بلغم باشد را درمان مى کند.
۴- چهل روز هر روز نصف استکان آب جوشاندهى سیاه دانه را بنوشید. درد کمر تا زانو یا سیاتیک (عرق النسا) را درمان مى کند، شیر را نیز زیاد مى کند.
۵- سوخته ى سیاه دانه را با ربّ مورد مخلوط نموده و بخورید. براى درمان بواسیر خوب است.
۶- سیاه دانه را بکوبید و با عسل و روغن (زیتون یا حیوانى) مخلوط کنید و بخورید. براى تسکین درد رحم و دردهاى پس از زایمان نافع است.
۷- بخور با آب جوشاندهى سیاه دانه درد سینه را تسکین مى دهد.
۸- سیاه دانه را نرم بکوبید و هر شب بر موضع بمالید و روزى چند بار هم آن را بو کنید. لک هاى بهق و لک هاى برص و زگیل را برطرف مى سازد.
۹- ده گرم سیاه دانه را با مقدارى آب نیمگرم و عسل مخلوط کنید و بخورید. تب هاى کهنه ى رطوبى را تسکین مى دهد، مدرّ است و سختى خروج ادرار را برطرف مى سازد و سنگ کلیه را خارج مى کند، ناراحتى هاى تنفسى را برطرف مى سازد.
۱۰- اگر مدتى هر روز صبح ناشتا مقدارى از سیاه دانه را در روغن حیوانى سرخ کرده و بخورید رنگ رخساره را گلگون مى سازد.
۱۱- سیاه دانه را با سرکه دم کنید و بخورید. بعضى از انگل هاى دستگاه گوارش را کشته و خارج مى سازد.
۱۲- سرخ کرده ى سیاه دانه را بکوبید و در روغن زیتون ریخته و چند جوش بدهید بعد چند قطره در بینى بچکانید. براى رفع زکام که با عطسه ى بسیار همراه باشد مفید است.
۱۳- سیاه دانه را در روغن زیتون بجوشانید و بعد در بینى بچکانید. زکام رطوبى را درمان مى کند.
۱۴-سیاه دانه را نرم بسایید بعد با سرکه مخلوط کنید و هر شب بر جوشهاى بدن بمالید و صبح با آب گرم بشویید. جوش غرور را درمان مى کند.
۱۵- کوبیده ى سیاه دانه را با گلاب مخلوط نموده و ضماد کنید. سودا را درمان مى کند.
۱۶- سیاه دانه را بکوبید و با روغن کنجد مخلوط نموده ضماد نمایید. براى فروکش کردن تاول هاى پوست مفید است، سیاه دانه براى درمان آبسه ها و روماتیسم و ورم گوش و زخم بینى و سردرد مؤثر است.
۱۷- اگر کسى زردى دارد و رنگ چشم هاى او زرد شده است. چند عدد از سیاه دانه را در شیر به مدت یک ساعت بخیساند بعد بساید و در بینى بچکاند، زردى را رفع مى نماید.
۱۸- پودر سیاه دانه را با حنا و روغن سوسن مخلوط کنید و بر سر یا صورت که موى آن ریخته است بگذارید. سبب رویش موها شده و از ریزش بقیه ى موها جلوگیرى مى کند.
تذکر در مورد مصرف سیاه دانه:
سیاه دانه براى کلیه مضر است،
زنان باردار باید از مصرف سیاه دانه پرهیز کنند چون موجب سقط جنین مى گردد،
اسراف در خوردن سیاه دانه در گرم مزاجان موجب ورم و دردهاى گلو و گرفتگى هایى مى شود.
مصلح سیاه دانه کتیراى خوراکى است.
خواص روغن سیاه دانه:
خواص درمانى روغن سیاه دانه : آن را بر کمر بمالید. سستى اعصاب را برطرف مى سازد
روغن سیاه دانه براى تقویت قواى آمیزشى مفید است و اگر آن را بر سر و کمر و مواضع دیگر بدن بمالید شما را جوانتر مى کند.
درمان بیمارى ها با سیاه دانه:
خداوند متعال در دانه ى گیاه سیاه دانه، نعمتها و برکات فراوانى قرار داده به گونه اى که و بسیارى از بیمارى ها با همین دانه ى پربرکت درمان مى شوند.
«ابن بیطار» یکى از بزرگان علم طب در کتاب تذکره مى گوید: طبیعت سیاه دانه «گرم و خشک» است. سیاه دانه از بین برندهى نفخ (معده) بوده و براى تب ربع (تبى که هر چهار روز یک بار عود مى کند) و براى بلغم مفید است. سیاه دانه گشاینده ى گرفتگى هاى سیستم گوارشى و تنفسى است و درمان کننده ى بادهاى موجود در اندام مختلف بدن مى باشد.
همچنین سیاه دانه خشک کننده ى رطوبت معده است و اگر به صورت کوبیده، با عسل و آب گرم میل شود، سنگریزه هاى کلیه و مثانه را از بین مى برد. سیاه دانه مدّر بول و حیض بوده و جلادهنده ى رنگ پوست و چهره است.
سیاه دانه اخلاط غلیظ درون سیستم گوارشى را قطع مى کند و درد رحم را تسکین مىبخشد و باعث نرمى و سهولت در امر زایمان زنان است و اگر آن را به بینى کشند زردى (یرقان) را فایده مى بخشد. و اگر یک مثقال از سیاه دانه با آب مخلوط شده و میل شود، تنگى نفس را سودمند است و اگر به صورت ضماد (مانند روغن و پماد) تهیه شود، براى میگرن و سردردهاى شدید ناشى از سرما مفید خواهد بود.
«ابن سینا» در کتاب «قانون طب» مى نویسد: طبیعت «سیاه دانه»، گرم است. روغن سیاه دانه زگیل ها و خال ها را زدوده و در علاج لکه هاى سفید و پیسى مؤثر است. اگر سیاه دانه را با عسل و آب تناول نمایند، درمان سنگ کلیه و مثانه است.
در کتاب طب و بهداشت در اسلام در خصوص درمان تب با سیاه دانه آمده است:
«عسل را با سیاه دانه بیامیزید و بگذارید تب دار از این مخلوط لذیذ سرانگشت به دهان گذارد، رنج تب از جانش فرو خواهد ریخت».
از امام موسى بن جعفر علیه السّلام روایت شده است: «سیاه دانه بر هر دردى شفاست مگر براى مرگ؛ بر شما باد خوردن سیاه دانه». (بحار الانوار، جلد ۶۲، صفحهى ۲۲۷).
«شیخ داوود انطاکى» از پیشکسوتان علم طب در دنیاى عرب برخى فواید سیاه دانه را یادآور شده و مى گوید: «ورم بلغمى و سخت و قولنج و نفخ شدید (درون بدن) و دردهاى سینه و سرفه، جهش منى، تنگى نفس، بلندى نفس (شبیه آسم) و قى و تهوع و فساد غذایى در بدن و استسقا و طحال را درمان مى کند. اگر هر روز صبح، سیاه دانه با مقدارى مویز (کشمش) خورده شود، رنگ چهره را قرمز و آن را باز و شفاف مى کند و اگر با نانخواه و قزّاز سوزان مصرف شود، سنگ ریزه هاى کلیه و مثانه را متلاشى و ادرار را جارى مى سازد (مدرّ بول است).
«ابن سینا» به طور فهرست وار منافع سیاه دانه را چنین ذکر مى کند. سیاه دانه براى بیمارى هاى زیر مفید است:
۱- ورمها و جوشها؛
۲- جوشها و زخمهاى چرکین؛
۳- سردردهاى میگرنى و سرگیجه؛
۴- براى چشمهایى که فراوان اشک دارند و چشمهاى ضعیف؛
۵- براى دستگاه تنفس (تنگى نفس، بلندى نفس و عارضهاى شبیه آسم)؛
۶- براى دستگاه هاى گوش و حلق و بینى و دهان؛
۷- انواع تبها؛
۸- پاکسازى بدن از سموم.
خواص سیاه دانه از زبان ابوعلی سینا:
«ابو على سینا» در کتاب قانون طب، مبسوطا پیرامون سیاه دانه (شونیز) سخن گفته است. تحقیقات این دانشمند ایرانى که آمیزهاى از تجربیات گذشتگان و پژوهشهاى خود اوست، سیاه دانه را چنین معرفى مى کند: طبیعت و مزاج سیاه دانه: گرم و خشک است.
خاصیت: تند و تیز، تکه کننده ى بلغم، زداینده، بادشکن، و بسیار تنقیه کننده (پاک کنندهى بدن از سموم) است.
اثر سیاه دانه در اندامهاى ظاهرى بدن:
سیاه دانه زگیل هاى واژگون (منکوسه) را از بین مى برد. خالها را مى زداید و در علاج بهک (نوعى پیسى) و برص مفید است.
ورم و جوش: سیاه دانه با سرکه داروى جوش چرکى است و ورم بلغمى سخت را علاج است.
قرحه (جوش چرکین): اگر سیاه دانه را با سرکه بر قرحه اى که بلغمى و گرم و چرکین مى باشد گذارند مفید است.
سر: سیاه دانه داروى زکام است به ویژه اگر در روغن سرخ کنند. و اگر آن را در وصله ى کتان (تکه پارچهاى کتانى) بپیچند و بر پیشانى مالند درد سر را از بین ببرد. اگر شبى در سرکه باشد و فرداى آن روز آن را بسایند و بو کشند در علاج سردرد مزمن و کجى دهن بسیار مفید است. «سیاه دانه» سبب باز شدن گرفتگى هاى پالایشگاه (کبد) است.
آبپز سیاه دانه را با سرکه مزمزه کنند درد دندان تسکین یابد و اگر با چوب صنوبر آبپز شود، در تسکین درد دندان مؤثرتر است.
چشم: سیاه دانه را بسایند و گرد آن را با روغن زنبق مخلوط کنند و به بینى کشند ابتداى آب آمدن از چشم را جلوگیرى مى نماید.
نفسکش: سیاه دانه با نطرون تناول شود براى درمان انتصابالنفس (بلندى نفس) مفید است.
اندامهاى راننده: سیاه دانه را بخورند یا بر ناف مالند داروى کرم و کرم کدو است و اگر چند روزى آن را با آب به کار برند، حیض را راه اندازد. نیز اگر با عسل و آب گرم تناول نمایند براى سنگ کلیه و مثانه نافع است.
تبها: در علاج دردهاى بلغمى و سوداوى سیاه دانه بسیار دواى خوبى است.
زهرها: اگر یک درهم (نیم مثقال) از سیاه دانه را خورند پادزهر نیش رتیل است.
همچنین حشرات از دود سیاه دانه مى گریزند. بعضى عقیده دارند که زیاد خوردنش مى میراند.
کاربرد سیاه دانه در کشورها و اقوام مختلف
در «هند» سیاه دانه به عنوان محرّک، بادشکن، مدرّ، قاعده آور و زیاد کننده ى ترشح شیر تجویز مى شود. سیاه دانه را به منظور کاستن اثر حدّت آن، با روغن کنجد مخلوط کرده و در استعمال خارجى براى فروکش کردن تاول هاى پوست مى مالند. به علاوه سیاه دانه در موارد گزش نیش عقرب نیز مفید است.
در «شبه جزیره ى مالایا»؛ سیاه دانه مخلوط با داروهاى دیگرى به صورت ضماد براى آبسه ها، روماتیسم، ورم گوش و زخم بینى و سردرد مصرف مى شود و همچنین از سیاه دانه محلولى درست مى کنند که براى کمپرس بیماران تب دار مورد استفاده قرار مى گیرد و یا از سیاه دانه محلولى به صورت غرغره استفاده مى شود. از سیاه دانه براى ترمیم ضعف بدن و رفع مسمومیتهاى خون و در موارد بزرگ بودن کبد، تهوّع، شکم درد، یبوست و براى تقویت زنان پس از وضع حمل تجویز مى شود.
فهرست خواص سیاه دانه در طب سنتى
رنگ تخم این گیاه سیاه است ولى مغز آن سفید مى باشد.
نیروى دارویى سیاه دانه تا هفت سال باقى مى ماند. خواص سیاه دانه گرم کننده است.
سیاه دانه اخلاط را اعتدال مى بخشد.
سیاه دانه اخلاط غلیظ را رقیق مى کند.
سیاه دانه قاعده آور است و ترشح شیر را افزایش مى دهد.
زیاد خوردن سیاه دانه موجب سقط جنین زنده و مرده مى شود.
در مقابل سموم سرد سیاه دانه اثر پادزهرى و ضد سم دارد و به دلیل وجود ملانتین در سیاه دانه اثر سم خنثى مى شود.
(در اجراى موارد فوق مى توان از دمکرده یا بخور سیاه دانه و یا به صورت شیاف یا روغن سوسن استفاده نمود).
«سیاه دانه» براى تسکین سرفه ى سرد، درد سینه، ناراحتى تنفسى، قى، آشفتگى، استسقا، یرقان و ناراحتى طحال و قولنج هاى نفخى (کولیت) به صورت خوراکى و ضماد مفید است.
اگر هر صبح سیاه دانه خورده شود قاعده آور است و ترشح ادرار و شیر را افزایش مى دهد.
اگر سیاه دانه با روغن، سرخ خورده شود براى درخشان کردن رنگ صورت مناسب است.
سیاه دانه اگر با سرکه خورده شود براى اخراج اقسام کرم هاى معده مفید است.
سیاه دانه براى رفع ناراحتى تنفسى باید با آب و عسل خورده شود.
خوردن سیاه دانه با عسل براى خرد کردن سنگ کلیه و مثانه و رفع تب هاى مزمن و سوخته ى سیاه دانه براى درمان بواسیر خوب است به خصوص اگر با ربّ مورد (نوعى گیاه) خورده شود. اگر دمکرده ى سیاه دانه با سرکه مضمضه شود براى دندان درد مفید است.
ضماد سیاه دانه روى پیشانى براى جلوگیرى از حدّت زکام و رفع سردرد مناسب است.
اگر سیاه دانه با عسل و روغن خورده شود براى تسکین درد رحم و دردهاى پس از زایمان نافع است.
اگر سرخ کرده ى سیاه دانه را کوبیده و با روغن زیتون چند جوش بدهند و چند قطره از آن را در بینى بچکانند براى رفع زکام که با عطسه ى بسیار همراه باشد، مفید است.
سیاه دانه را کوبیده با گلاب مخلوط کنید بر ساق پا ضماد نمایید، آن را براى رفع زخم هاى سوداوى ساق پا مجرّب دانسته اند.
خوردن سیاه دانه با عسل یا موم براى از بین بردن خال، خال گوشتى و ترک پوست و درد مفاصل و تحلیل ورمها و با سرکه جهت درمان کک و مک، برص، کچلى و جوشهاى پوستى که به علّت اختلالات عروقى و عصبى باشد، مفید است.
ضماد سوخته ى سیاه دانه با موم و روغن حنا جهت جلوگیرى از ریزش مو و تاسى مؤثر است.
روغن سیاه دانه اکسیر جوانى است و اگر این روغن را بر کمر و مواضع مخصوص بمالند، برگشت جوانى مشهود خواهد بود.
سیاه دانه سستى اعصاب را برطرف مى کند و قواى جنسى را تحریک مى نماید.
در دانه هاى سیاه دانه اسانس روغنى همراه با مواد معطر (آروماتیک) و فرّار، ویتامین(E) و هورمونهاى جنسى است. حاوى ویتامینهاى(A) و(D) مى باشد.
خوردن یا مالیدن روغن سیاه دانه مخلوط با روغن زیتون و کندر براى افزایش نیروى جنسى بسیار مفید است.
زیانهاى افراط در مصرف سیاه دانه:
اسراف در خوردن سیاه دانه در گرم مزاجان موجب ورم و دردهاى گلو و گرفتگى هایى مى شود.
ازاینرو گرم مزاجان باید آن را در سرکه بخیسانند و سپس بخورند. براى کلیه نیز مضر است و از این رو باید با «کتیرا» خورده شود.
مقدار خوراک «سیاه دانه» در سردمزاجها تا ۸ گرم و در گرم مزاجها تا ۲ گرم است.
نحوه ى استفاده از سیاه دانه:
بهترین نحوه ى استفاده از سیاه دانه، تبدیل آن به پودر نرم و پودر نیمکوب است زیرا این شیوه اثرات خود را بیشتر نمایان مى سازد و هضم و جذبش آسانتر و بیشتر است مشروط بر اینکه پس از پودر شدن بلافاصله استفاده شود.
آخرین تحقیقات در مورد خواص سیاه دانه:
جدیدترین یافته هاى پژوهشى نشان داده است که سیاه دانه در درمان تشنج، اثرى مطلوب دارد.
این پژوهشها وجود ماده اى به نام «تیموکینون» را در سیاه دانه به اثبات رسانده است. «تیموکینون» که یک هورمون گیاهى است، موجب تعادل و جذب کلسیم و تنظیم واکنشهاى عصبى گردیده و مى تواند از بروز تشنج جلوگیرى به عمل آورد. کمبود کلسیم موجود در خون سبب اختلال در انعقاد خون و اختلالات عصبى و عضلانى مى گردد .
نیز در پژوهشهاى تجربى با آزمونهاى فراوان به این نتیجه دستیافته اند که «سیاه دانه» در افزایش قدرت سیستم دفاعى و ساماندهى ایمنى بدن نقش مؤثر و مفید داشته است و از عصاره ى آن در تهیه داروى ضد سرطان و درمان بیمارى خطرناک «ایدز» بهره گرفته اند. این است رمز و راز پیامهاى وحیانى اهل بیت (ع) در بین شگفتى هاى درمانى «سیاه دانه» که همواره در انتظار درخشش فزونتر آفتاب جهانفروز دانش پیامبر و خاندانش لحظه شمارى مى کنیم.
خواص سیاه دانه در طب نبوى و طب الائمه:
اکنون به برخى احادیث در خصوص ارزش « سیاه دانه » که در طب پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله و امامان معصوم علیهم السّلام با اهمیت ویژهاى از آن یاد شده، اشاره مى کنیم:
«عایشه» مى گوید: از پیامبر صلّى اللّه علیه و آله شنیدم که مىفرماید: «به راستى، «سیاه دانه» درمان و شفاى هر بیمارى جز مرگ است». همچنین در روایات دیگر اهل سنت نیز در کتب صحیح «بخارى»، «مسلم»، «ابن ماجه»، «نسایى» و «طبرانى»، نیز همین مضمون نقل و بر «سیاه دانه درمانى» و اثر مثبت آن بر درمان کلیه ى بیمارى ها تأکید شده است.
«انس بن مالک» نیز از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله نقل مى کند: وقتى از یک بیمارى که ظاهرا انتصاب نفس (بلندى نفس، تنگى نفس و آسم) نزد پیامبر شکایت کرد، حضرت به او فرمود: مقدار کمى سیاه دانه در کف دست بریز و آن را با آب و عسل میل کن … او چنین کرد و بهبودى یافت.
«ابن قیم» مىگوید: «طب النبى» مانند طب سایر پزشکان نیست، زیرا طبابت پیامبر امرى مسلّم و قطعى و خاستگاه آن وحى و برخاسته از نور علم نبوّت و کمال عقلانیت بشرى است، درصورتىکه طبابت پزشکان براساس تئورى و گمان و تجربه و آزمون و خطا است.
در روایت دیگر نقل شده است: روزى یکى از انصار، به پیامبر عرض کرد: اى رسول خدا! همسایه اى دارم که از درد شکم ناراحت بوده و رنج مى برد؛ اجازه مى فرمایید او را معالجه کنم؟ حضرت فرمود: با چه چیزى مىخواهى او را درمان کنى؟ گفت در این نزدیکى یک طبیب یهودى است که مىتواند او را معالجه کند. حضرت فرمود: چگونه؟ گفت شکمش را مىشکافد و چیزهایى را که موجب ناراحتى او شده بیرون مىآورد. پیامبر روى درهم کشید و چیزى نفرمود. آن شخص چند بار سؤال خود را تکرار کرد و بالأخره حضرت فرمود: آنچه را که مىخواهى انجام بده. یهودى را آوردند، شکم بیمار را پاره کرد و چیزهایى گندیده از آن بیرون آورد بعد شستشو نمود و بخیه زد و مرهم گذاشت و پس از چند روز بیمار صحت یافت. نتیجه را به پیامبر گزارش دادند، حضرت فرمود: (نیازى به این جراحى نبود)، زیرا آنکس که بیمارى ها را آفریده دارویش را نیز مقرر فرموده است. همانا بهترین مداوا «حجامت»، «فصد» (رگزنى) و «سیاه دانه» است .
شخصى خدمت امام صادق علیه السّلام رسید و عرض کرد: صدایى در شکمم مى پیچد و ایجاد درد مى کند، حضرت فرمود: چرا سیاه دانه و عسل نمى خورى؟ به رهنمود امام عمل کرد و بهبود یافت.
در طب الصادق، امام جعفر بن محمّد علیه السّلام مى فرماید: «در سیاه دانه شفاى هر بیمارى است. ما از آن براى تب، سردرد، ورم چشم، درد معده و هر درد دیگرى استفاده مى کنیم و به وسیله ى آن از خدا شفا مى گیریم».
شخصى به امام جعفر بن محمّد علیه السّلام از فزونى بول (ادرار) شکایت کرد، حضرت فرمود:
«سیاه دانه در آخر شب تناول کن» و نیز حضرت فرمود: من آن را مى خورم براى تب و درد و آزار چشم و درد شکم و جمیع دردها، و خدا با آن مرا شفا مى دهد.
خواهشمندیم اگر سوال یا نکته‌ای برای مطلب خواص سیاه دانه در ذهن شما باقی مانده است، آن را در قسمت نظرات با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.
تمام مطالب در سایت بوعلی باب سلامتی زیر نظر متخصصین طب سنتی می باشد
تهیه و تنظیم از تیم پژوهشی بوعلی باب سلامتی
www.boalii.ir
استفاده از مطالب سایت بدون ذکر منبع طبق ماده ۱۲ قانون جرائم رایانه‌ای مورد پیگیری قرار خواهد گرفت
