سماق (Sumac)

سُماق (گونه معروف Rhus coriria)درختچه ایست کوهستانی که میوه‌های خوشه‌ای دارد و میوهٔ آن پس از کوبیده شدن به عنوان چاشنی، همراه با غذاهایی همچونکباب استفاده می‌شود.

گیاه سماق از راسته افراسانان (Sapindales)، تیرهٔ پسته‌ایان (Anacardiaceae) است.

سماق در قدیم سماک نیز تلفظ می‌شده و ریشهٔ واژه،  سُمّاق سریانی است. درختچه سماق در شمیران، تفرش، خراسان، قم، محلات، شیراز، رودبار، تبریز، و باغات اقلید و بعضی از کشورهای خاورمیانه می‌روید. سماق برای دندان درد مفید است و اشتها را تحریک می‌کند. لثه را تقویت و از خونریزی معده جلوگیری می‌کند. به دلیل داشتن تانن فراوان قابض و پاک کننده معده می‌باشد. خوردن سماق تازه ایجاد مسمومیت می‌کند. همچنین سماق برای بیماران دیابتی بسیار مفید است. در یونان باستان از چوب سماق به جهت رنگ‌آمیزی پارچه‌های پشمی استفاده می‌شده است و در کشور ایتالیا از این گیاه برای رنگ دادن به چرم نیز استفاده شده است

سماق از نظر طب قدیم، سماق سرد و خشک است.

 خواص سماق:

– خاصیت ضد میكروبی دارد.

– خاصیت آنتی اکسیدانی دارد. آنتی اکسیدان ها موادی هستند که از عمل رادیکال های آزاد در بدن جلوگیری می کنند. رادیکال های آزاد با تخریب سلول های بدن نقش مهمی در بروز انواع سرطان دارند. بنابراین آنتی اکسیدان ها از بروز سرطان ها جلوگیری می کنند.

– برای بیماران دیابتی مفید است، زیرا یكی از عوامل به وجود آمدن عوارض مختلف در دیابتی ها، تركیب شدن گلوكز (قند خون) با پروتئین های حیاتی بدن است كه به تغییر ساختار شیمیایی و عملكرد این پروتئین ها می انجامد. مطالعات نشان می دهد كه سماق تا 81 درصد از بروز این فرایند جلوگیری می كند.

– برای دندان درد مفید است.

– اشتها را تحریک می‌کند.

– به دلیل داشتن تانن فراوان، قابض و پاک کننده معده می‌باشد.

– خاصیت ادرارآور یا دیورتیک دارد.

– تب را پایین می آورد.

– در درمان بیماری‌های روماتیسمی و نقرس موثر است.

– خون را تصفیه می کند و مواد زائد خون (مانند اوره) را دفع می ‌کند.

– لثه‌ها را تقویت کرده و آنها را محکم می ‌سازد.

– برای برطرف شدن تهوع و بی اشتهایی مفید است.

– تقویت کننده ی دستگاه گوارش است.

– از خونریزی معده جلوگیری می‏کند.

– علت افزودن سماق به کباب این است که خوردن گوشت کباب شده باعت تولید آنزیم‌هایی در بدن می‌شود كه مضر هستند. سماق می‌تواند اثر این آنزیم ها را خنثی كند.

– در رفع غلظت خون موثر است.

– خوردن گرد سماق با آب سرد از خونریزی داخلی جلوگیری می کند.

– غرغره ی جوشانده سماق برای ورم گلو و دهان مفید است.

– مالیدن آب جوشانده ی سماق روی محل ضربه دیده، از ورم آن جلوگیری می کند.

– گردی كه روی میوه سماق می‏نشیند و به آن خاك سماق می‏گویند، بسیار قابض و كمی تلخ است و به علت داشتن املاح، از ترشحات بی رنگ زنانه جلوگیری می‏كند.

– منوراژی (خونریزی رحم) و خونریزی در فواصل قاعدگی را کاهش می دهد.

– خونریزی سینه (هموپتزی) را کم می کند.

– اسهال معمولی و اسهال خونی را برطرف می کند.

– کمپرس با سماق در التیام زخم، سوختگی، اگزما، ترک نوک سینه و عضو ضرب دیده موثر می باشد.

– برای رفع تهوع و استفراغ ، سماق را با زیره و آب سرد مخلوط کرده و مصرف نمایید.

– چای سماق برای کاهش تعریق به کار می رود.

– کسانی که هموروئید (بواسیر) دارند و زنانی که ترشحات بی رنگ زنانه دارند، سماق را جوشانده و داخل لگنی بریزند و در آن بنشینند.

– در قدیم برگ درخت سماق را دم کرده و برای سیاه کردن مو از آن استفاده می کردند.

– در قدیم سماق برای درمان سوزاک و سل به کار می رفته است.

– در قدیم شیره خارج شده از درخت سماق را برای درمان بیماری های دستگاه ادراری به کار می بردند.

احتیاط

* خوردن سماق تازه باعث مسمومیت می شود. بنابراین فقط باید خشک آن را مصرف نمود.

* به دلیل اینکه طبیعت سماق سرد است، برای افراد سردمزاج مناسب نیست و باید با گیاهان گرم مصرف شود.

* مصرف بیش از حد سماق می ‌تواند مسمومیت زا باشد.

* سماق را باید به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری نمایید.

 

منابع :

ویکی پدیا

کتاب زبان خوراكی ها (جلد دوم) – تالیف دكتر غیاث الدین جزایری