سرخط خبرها
خانه / اخبار روز طب سنتی / گیاه انجدان

گیاه انجدان

انجدان‏
تعریف گیاه انجدان:
انجدان گیاهى از تیره چتریان که علفى است، پایا مى‏باشد. انجدان در اکثر صحارى ایران فراوان است. انجدان ارتفاعش ۲ تا ۵/ ۲ متر و ریشه‏اش راست و ستبر است، ابر کبیر، حلتیت، انجدان، انگوزاکما، انگیان نیز نام دارد.
انجدان مضر مثانه و روده‏ها است و مصلحش تخم خربزه مى‏باشد.
از حلتیت که صمغ درخت انگدان است روایت موجود مى‏باشد.

گیاه انجدان
گیاه انجدان

انجدان را به اسمى علمى: Fetula asa foetida نوشته‏اند.
مزاج انجدان گرم و خشک در درجه دوم مى‏باشد.
خواص انجدان یا انگدان:
انجدان نافع براى یبوست، بوى بد بدن، درد مفاصل، لکه سیاه خونى زیر چشم، کُندذهنى، فراموشى، حماقت، کمى حافظه، سردى، ورم طحال، یرقان، استسقاء، ضعف قوه باه، سختى ادرار و حیض و شیر، رعشه و فلج مى‏باشد. چون زن بعد از حیض بلافاصله هر روز تا یک هفته یک درهم تخم انجدان بخورد، هرگز آبستن نمى‏شود.
سفید انجدان را در غذا و سیاه آن را در داروها استعمال مى‏کنند. انجدان علف چترى و تا حدود یک متر بلندى دارد و در بعضى جاها به دو متر مى‏رسد.
در کوههاى بختیارى گیاهى شبیه به گلپر مى‏روید که مردم بختیارى به آن انجدان مى‏گویند و بسیارى از مردم آن را گلپر مى‏دانند و حتى تخم گلپر را به جاى تخم انجدان جا مى‏زنند.
مردم بختیارى براى معالجه چرک زخم از انجدان استفاده مى‏نمایند. زیرا انجدان مطلق مراد تخم آن است.
معرب انگدان فارسى است، چون انگ درخت آن است و دان مخفف دانه است معنى آن تخم انگ و از این جهت صمغ آن را به فارسى انگژه یا انغوزه می نامند. به فارسى صمغ را مى‏گویند و از این جاست که چون انجدان مطلق مذکور شود مراد تخم آنست و آن کاستم است.

انجدان دو نوع است:
یکى طیب یعنى خوشبو و سفید و آن ماده است و مورد استفاده براى خوراک همین نوع است و دومى بد بو و سیاه و این نر است که قویتر و در غذا وارد نمى‏شود.

اسمهای انجدان:
انجدان و حلتیت که صمغ درخت انجدان است به ترکى بالدرغان، انجدان معروف انگدان فارسى است و رومیان سالیوس یا کاشم و به هندى هنگ گویند.

انگدان یا همان انجدان:
دو نوع است سپید و سیاه. انگدان سیاه در غذاها داخل نمى‏شود.
بیخ انجدان مزه‏اش به مزه اشترغاز نزدیک است و مزاج آن بادآور است. اشترغاز دیرهضم است، لکن انگدان سیاه هر چند بسیار دیرهضم است به اندازه اشترغاز دیر هضم نیست. حلتیت صمغ انگدان است. گرم و خشک است در درجه سوم. انگدان‏ لطافت‏زاست و بیخش بادآور، اگر تن را با انگدان و بویژه با شیره انجدان ماساژ دهند در جذب کردن مواد به خارج بسیار مؤثر است. بوى تن را تغییر مى‏دهد. ضماد انجدان که با روغن زیتون باشد لکه سیاه خونى زیر چشم را بکلى از بین مى‏برد.

انجدان مفتح و جالى و محلل و ملطف و مقاوم سموم امراض سر است، ضماد انجدان سیاه با خطمى و آرد کرشنه بر سر جهت سدد حادث از اخلاط بارده مجتمعه در دماغ و آشامیدن آن دهان را نیکو و حافظه را زیاد و فراموشى و کُندهوشى و حمق را زایل گرداند.

خواص دیگر انجدان:
آن گرم کننده امعاء، محلل ریاح، مهیج اشتها، مقوى هاضمه و دافع اغذیه سنگین و ادویه سمّى و طحال و یرقان و استسقا و استفراغ بلغمى، سختى بول بلغمى، مدر بول محتبس، حیض و شیر، گرم کننده کلیه و مثانه، محرک باه، رافع درد مفاصلى که از سردى ایجاد شده، مى‏باشد. آشامیدن آن خصوصا محلل آن که سرکه آن را استعمال نمایند، زیرا که استعمال جرم آن در جمیع مواضع جائز نیست.
خوردن مقدار یک مثقال تخم انجدان در اخراج جنین قوى الاثر است و مالش آن با روغن ایرسا یا روغن حنا نافع درد مفاصل ناشى از سردى است.

انطاکى نوشته که گویند: چون زن بعد از حیض بلافاصله هر روز تا یک هفته یک درم تخم انجدان بخورد، هرگز آبستن نشود. بیخ انجدان در افعال قویتر از سایر اجزاء آن است و مقدار شربت بیخ آن را تا نیم مثقال گفته‏اند. گویند: مضر ریه و معده و مصلح آن عسل است.

انجدان ملین جسم، دافع بوى جسم و با روغن زیتون لکه را مى‏برد و با روغن بنفشه براى درد مفاصل خوب است.

محل رویش انجدان:
محل رویش آن ریگستان و جاهاى خشن و کوهستان و در رشته کوهای زاگرس مى‏روید.

برگ انجدان عریض و از بیخ آن رطوبت صمغیه بر مى‏آید و در آنجا جمع مى‏گردد. و این صمغ را حلتیت نامند.

منابع:
(۱)- قانون در طب
(۲)- قرابادین کبیر
(۳)- محیط اعظم، ج ۱