سرخط خبرها
خانه / خواص گیاهان دارویی / خواص گل ختمی یا گل هیرو

خواص گل ختمی یا گل هیرو

گل ختمی یا گل هیرو
گل ختمی به انگلیسی Alcea و در لرستان گل هیرو گياهى است از تيره پنيرك يكساله و خودرو و نوع زينتى گل ختمی را در باغها پرورش مى‏دهند اما نوع غير زينتى گل ختمی مورد نظر بوده و گل و ميوه و ريشه آن مصرف داروئى دارد.
طبيعت گل ختمی معتدل گياهى است مليّن و جوشانده ميوه گل ختمی با گلبرگهاى آن را همراه با منضج‏ها مى‏خورند. (منضج به داروى مليّنى گفته مى‏شود كه قبل از خوردن مسهل قوى خورده مى‏شود).

خواص گل ختمی یا گل هیرو
خواص گل ختمی یا گل هیرو

براى لينت مزاج در دردهاى مفصلى گل ختمی را كوبيده و با پيه مرغابى مخلوط كرده و در محل درد مى‏گذارند از جوشيده تخم گل ختمی پس از صاف كردن آب لعاب‏دارى حاصل مى‏شود كه جهت تسكين سرفه‏هاى گرم‏مزاج نافع است و اگر ده تا دوازده گرم از دانه گل ختمی را بجوشانند و پس از صاف كردن به افرادى كه پيچش شكم و يا قولنج دارند بدهند بسيار مفيد است ضمنا در معالجه زخمهاى امعاء نيز از لعاب دانه گل ختمی استفاده مى‏كنند.
در بسيارى از اين ورم‏ها مانند كوركها- ورم پستان- ورم مقعد- باد سرخ و غيره مقدارى گل ختمى را با آرد جو و واسفرزه پودر كرده با شير گاو بصورت لواشك درآورده بالاى زخم مى‏گذارند يا زخم را تحليل مى‏برد و يا دهان آن را باز كرده و چرك آن را بيرون مى‏كند.

نام گل ختمی یا گل هیرو از كلمه يونانى ‏Althanio به معنى” من معالجه مى‏كنم” گرفته شده است بقراط كشت نوعى گياه را كه در زخمها موثر بوده است بشدت توصيه مى‏كند برخى عقيده دارند كه منظور وى همين گل ختمی بوده است پلينى و تئوفر است آن را مى‏شناخته‏اند. ماليدن مخلوط كوبيده دانه تازه و خشك گل ختمی با سركه بر بهق و قرار گرفتن زير اشعه آفتاب بهق را از بين مى‏برد و مخلوط گل ختمی با روغن زيتون و سركه مانع زيان سم گزندگان است. در اسهال و استفراغ خونى سودمند است و چنانچه جوشانده گل ختمی را با سركه مخلوط با آب و يا با شراب بنوشند در گزيدگى زنبور عسل و ضماد با برگ گل ختمی و روغن زيتون در گزيدگى حشرات و سوختگى موثر است

جالينوس در قسمت دوم از اغذيه گويد ريشه گل ختمی ورم رگها را تحليل مى‏برد و مانع پيدايش ورم شده و درد را تسكين مى‏دهد و گويد ريشه و دانه گل ختمی جلاى زيادى دارد و چرك را پاك مى‏كند و اريباسيوس تحت همين نام همان چيز را مى‏گويد كه جالينوس گفته است.
بديغورس‏ گويد گل ختمی در باد سرخ و صفرا سودمند است . تخمش پوست باز كرده سعال (سرفه‏] را كه از گرمى و خشكى بود) ببرد صمغش شكم به‏بندد
اخوينى بيش از 40 مورد از برگ، تخم و ريشه خطمى و خطمى سفيد، در ابواب سرسام، ماليخوليا، ذات الجنب نام مى‏برد كه در تركيبات، جهت درمان بيماران بكار برده است
ضماد گل ختمی التهاب و نفخ پلك چشم را از بين مى‏برد علاج ذات الجنب و ذات الريه است.

خوردن جوشانده ريشه و برگ گل ختمی در سوزش ادرار و روده‏ها و جوشانده برگ گل ختمی در اسهال بد موثر است. دانه گل ختمی با بطم درمان سفت‏شدگى و چسبندگى زهدان است
نرم‏كننده، پزاننده و تحليل‏كننده، تخم او و بيخ او نافع است و نافع‏تر از برگ اوست شريف گويد اگر با آب گرم لعاب آن را خارج نمايند براى ورم اطراف نشيمن و نازائى زنان خوب است

بهترين گل ختمی سبز كوهى بود كه گل وى سفيد بود و اين مولف گويد اگر لعاب خطمى را بگيرند و با عسل و روغن گاو زنى را دهند كه دشوار زايد آسان زايد

گل خطمى، خيرو كه در كتب طبى خيرى نويسند اگر آبش در سر كنند درد شقيقه ميگرن‏] را بازدارد.

خاييدن گل ختمی جهت تسكين عطش و چون تخم او را با صمغ عربى مساوى الوزن طبخ نمايند و دست و پا را مكرر با آن بشويند جهت رفع شقاق و تقشر (پوسته‏پوسته شدن‏] جلد كف دست و پا) نافع ضماد بيخ‏ مسحوق مطبوخ گل ختمی با پيه خوك و روغن سوسن و آرد باقلا جهت تعقد مفاصل و تحليل اورام صلبه نافع است
خطمى كه به تركى خاتم جيچكى و بفرنگى گيمو و آلته‏آ افيسيناليس نامند معروف است در امراض ريه چون هيجان و التهاب شديد موجب باشد و در تشنج‏, مجراى هضم و مجارى بول آن را استعمال مى‏نمايند در سرفه خشك و نفث الدم كه سبب آن تمدد الياف اوعيه ريه باشد و در نزله مزمن و زكام شديد و حقنه لعاب آن ملين و در زحير و هيجان و التهاب امعاء بسيار موثر و نافع است.
قرص خطمى، گرد خطمى 15 قند 75 كتيرا 2 بهارنارنج 8 جزء مطابق معمول قرصهاى 5 نخود مى‏سازند چهار تا پنج عدد آن را به دفعات در دهان نگاهدارند و بمكند و يا بخورند
مخصوصا در دفع زكام مستعمل است و چون ريشه خطمى را خوب شسته و پاك كنند و يا آنكه از آن مربا سازند و در دست اطفال شيرخواره دهند تا بخايند اعانت بر خروج دندان مى‏نمايد

امروزه گياه را در كشورهاى عربى به نام خطمى، عضرس، غاسول و در سوريه و ليبى خطميه و در بيروت غسول مى‏نامند و موارد مصرف همان است كه در فوق ذكر گرديد.

برداشت محصول گل ختمی:
برگ‏ها را در تابستان بعد از گل كردن و ريشه را در پائيز از گياه دو ساله جمع‏آورى و به سرعت پاك و خشك مى‏نمايند.

تركيبات شيميائى گل ختمی یا همان گل هیرو:
ريشه گل ختمی حاوى 18 تا 35 درصد موسيلاژ است كه در تركيب آن مقدارى از پلى ساكاريدها از جمله‏D -Galactose وL -Rhamnose و اسيدD -Galacturonic و اسيدD -Glucuronic وL -Arabifurranan و يك ترى ساكاريد و نيز 35 درصد پكتين، 2/ 1 درصد آسپاراژين، تانن، آميدن، مواد معدنى و آنزيم مى‏باشد.
برگ گل ختمی حاوى موسيلاژ و فلاونوئيدهائى نظيرKaempferol ,Quercitin ,Dio smetinglucosides ، همچنين اسيدهاى پلى فنوليك نظير P- coumaric, Vanilic, Salicyclic, Caffeic syringic و بالاخره‏Scopoletin و كومارين است.

نگاهى به كاربرد امروزى گل ختمی:
گل ختمی به عنوان آرام‏بخش، نرم‏كننده، ضد التهاب و خلطآور مصرف مى‏گردد. موسيلاژ موجود در گل ختمی اثر آرام‏بخش بسيار عالى به آن داده است. برگ گل ختمی را بيشتر در ناراحتى‏هاى جهاز تنفسى و ادرارى نظير برونشيت، نزله‏هاى دستگاه تنفسى، سرفه‏هاى تحريكى، سيستيت، اورتريت، سنگريزه‏هاى دستگاه ادرارى بكار مى‏برند.
ريشه بيشتر در سيستم هاضمه و به صورت جوشانده در گاستروآنتريت، اولسرپتپيك مصرف مى‏شود.
از جوشانده ريشه گل ختمی به صورت غرغره در استوماتيت، فارنژيت، گلوسيت، ژانژيويت، آبسه دندان و براى شستشوى زخم، و به صورت كمپرس و تزريق داخل واژن بكار مى‏رود و به صورت لوسيون براى نرم كردن پوست و به صورت پماد در آبسه و طاول، سياهرگ واريسى، تورم هموروئيد، سوختگى و زخم بسترى مصرف مى‏شود.

اشكال داروئى گل ختمی:
دم‏كرده سرد ريشه 3- 4 گرم، دم‏كرده برگ و گل يك دقيقه جوشانده 10 دقيقه دم به مقدار سه فنجان در روز. جوشانده ريشه 30 تا 50 گرم در ليتر، تنطور 1 تا 4 ميلى‏ليتر 3 مرتبه در روز، مخلوط پودر ريشه 2 گرم، ريشه شيرين‏بيان 1 گرم لاكتوز 1 گرم يك تا 2 پاكت در روز با مقدارى آب.

منابع:
-خسروى، سيد مهدى، گياهان دارويى و نحوه كاربرد آنها براى بيماريهاى مختلف در طب سنتى، 1جلد، فروشگاه اينترنتى نشر محمد – تهران، چاپ: نهم، 1386 ه.ش.
-دايرة المعارف طب سنتى‏