سرخط خبرها
خانه / خواص گیاهان دارویی / خواص گیاه دارویی سیاهدانه

خواص گیاه دارویی سیاهدانه

سياه‏دانه

به فارسى «سياه‏دانه» و «سياه‏تخمه» و در كتب قديم طب سنتى با نامهاى «شونيز» و «شونوز» آمده است. و به عربى آن را «حب السودا» و «كمون اسود» مى‏نامند.

گونه ‏N.sativa معمولا گونه‏ اى است كه كاشته می شود و گونه ديگرى نيز كه در ايران مى‏رويد و از نظر شكل و خواص مشابه آن است به نام‏ “Nigella arvensis L” . مى‏باشد كه به فرانسوى‏ “Nigella des champs”  و “Nigelle sauvage” و به انگليسى‏ “Small garden fennel flower” گفته مى‏شود.

گیاه دارویی سیاهدانه
گیاه دارویی سیاهدانه

مشخصات گیاه دارویی سیاهدانه (“Fennel Flower”) :

سياه‏دانه مزروع (“N .sativa”) گياهى است علفى يكساله پوشيده از كرك ظريف با برگهاى تقسيم‏ شده با بريدگى ‏هاى خيلى عميق به ‏طورى كه برگ را به صورت تعدادى نوار باريك درمى ‏آورد. رنگ برگ سبز غبارى. گلهاى آن منفرد، برگچه‏هاى زير گل درشت به رنگ آبى يا سفيد و گلبرگها خيلى كوچك و به شكل سر چپق است. دانه ‏هاى گیاه دارویی سیاهدانه كوچك سياه و وقتى فشار داده شود بوى مطبوعى از آن استشمام مى ‏شود. و به همين علت سياه‏تخمه را در بعضى مناطق به عنوان ادويه مصرف مى‏ كنند.

سياه‏دانه مزروع در اغلب مناطق ايران از جمله اراك مى‏رويد و در اصفهان و ساير مناطق كاشته مى‏شود و معمولا روى نان مى‏ريزند.

2. سياه‏دانه دشتى يا سياه‏دانه وحشى(N .arvensis) گياهى است علفى يكساله خيلى كوتاه. برگهاى آن شبيه سياه‏دانه مزروع با تقسيمات باريك نخى. گلهاى آن آبى با خطوط سبزرنگ است. دانه آن بيضى، مثلثى ‏شكل به رنگ سياه و به ابعاد 2- 1 ميلى‏متر مى ‏باشد.

گیاه دارویی سیاهدانه اغلب در مزارع غلات و در نقاط متروك در مناطق اروپا،  افريقاى شمالى ، آسياى صغير و آسيا مى‏رويد. در ايران در آذربايجان و در مناطق شمالى ايران در شمال لوشان مى‏رويد و به ‏طور پرورشى نيز كاشته مى‏شود.

ترکیبات گیاه دارویی سیاهدانه (“Fennel Flower”) :

از نظر تركيبات شيميايى در دانه‏هاى سياه‏تخمه مزروع (N .sativa) اسانس و يك گلوكوزيد سمّى به نام ملانتين‏و يك ماده تلخ غير متبلور زردرنگ محلول در آب و الكل به نام نيژلين‏مى‏باشد. مقدار اسانس دانه در حدود 5/ 1 درصد است و در حدود 35 درصد نيز در دانه روغن ثابت وجود دارد. ملانتين يك ساپونين گلوكوزيدى بى‏شكل است كه در آب حل نمى‏شود. به علاوه در دانه در حدود يك‏ درصد ماده‏اى به نام “ملانتى‏ژنين” ‏يافت مى‏شود

در دانه سياه‏تخمه دشتى‏N .arvensis نيز ماده تلخ نيژلين و حدود 25 درصد روغن ثابت و اسانس وجود دارد.

در گزارش بررسى ديگرى آمده است كه در اسانس سياه‏تخمه ماده عامل متبلورى به نام نيژلون‏ وجود دارد.

خواص سیاهدانه :

– در هند سياه‏دانه به عنوان محرّك، بادشكن، مدّر، قاعده‏آور و زيادكننده ترشح شير تجويز مى‏شود. سياه‏دانه را به منظور كاستن حدّت اثر آن با روغن كنجد مخلوط كرده و در استعمال خارجى براى فروكش كردن تاولهاى پوست مى‏مالند.  به علاوه در موارد گزش نيش عقرب نيز مى‏مالند، مفيد است.

– در شبه جزيره مالايا از سياه‏ دانه مخلوط با داروهاى ديگرى به صورت ضماد براى آبسه‏ها، روماتيسم، ورم گوش و زخم بينى و سردرد مصرف مى‏شود و همچنين از آن محلولى درست مى‏كنند كه بيماران تب‏دار را با آن كمپرس مى‏كنند و يا از آن محلول به صورت غرغره استفاده مى‏شود. از سياه‏تخمه براى ترميم ضعف بدن و رفع مسموميتهاى خون و در موارد بزرگ بودن كبد، تهوع، شكم‏درد، يبوست و براى تقويت زنان پس از وضع حمل تجويز مى‏شود .

– از نظر طبيعت سياه‏تخمه طبق نظر حكماى طب سنتى خيلى گرم و خشك است.

– رنگ تخم سياه است ولى مغز آن سفيد مى‏باشد و نيروى داروئى آن تا هفت سال باقى مى‏ماند. خواص آن گرم‏كننده است، رطوبتها را خشك مى‏كند و اخلاط را اعتدال مى‏بخشد و اخلاط غليظ را رقيق مى‏نمايد. قاعده‏آور است و ترشح شير را نيز افزايش مى‏دهد. زياد خوردن آن موجب سقط جنين زنده و مرده مى‏شود. در مورد سموم سرد اثر ترياق و ضد سمّ دارد (در اثر وجود ملانتين). در تمام موارد فوق ممكن است از دم‏كرده يا از بخور آن و يا به صورت شياف با روغن سوسن استفاده مى‏شود. براى تسكين سرفه سرد، درد سينه، ناراحتى تنفس (انتصاف نفس)، قى، آشفتگى، استسقا، يرقان و ناراحتى طحال، قولنجهاى نفخى به صورت خوردن يا ضماد مفيد است. اگرهر صبح خورده شود قاعده‏آور است و ترشح ادرار و شير را زياد مى‏كند و اگر با روغن سرخ شود و خورده شود براى درخشان كردن رنگ صورت خوب است. اگر با سركه خورده شود براى اخراج اقسام كرم معده نافع است. براى رفع ناراحتى تنفس بايد با آب و عسل خورد. خوردن آن با عسل براى خرد كردن سنگ كليه و مثانه و رفع تبهاى مزمنه و سوخته آن براى بواسير خوب است خصوصا اگر با ربّ مورد خورده شود. اگر 8- 7 عدد از دانه آن را در شير تازه بخيسانند و پس از يك ساعت آن را بسايند و در بينى كسى كه زردى دارد و چشمهاى او زرد شده بچكانند بسيار مفيد است. و زردى را رفع مى‏نمايند. اگر دم‏كرده آن با سركه مضمضه شود براى درد دندان سرد نافع است و ضماد آن روى پيشانى براى جلوگيرى از حدّت زكام و رفع سردرد سرد مفيد است. اگر با عسل و روغن خورده شود براى تسكين درد رحم و دردهاى پس از زايمان نافع است. و اگر آن را سرخ كرده و كوبيده و با گلاب ضماد درست كنند، براى زخمهاى سوداوى پا مجرب است. اگر سرخ‏كرده آن را كوبيده و با روغن زيتون چند جوش بدهند و چند قطره از آن را در بينى بچكانند براى رفع زكام كه با عطسه بسيار همراه باشد، مفيد است. اسراف در خوردن سياه‏ دانه در گرم‏مزاجان موجب ورم و دردهاى گلو و گرفتگى‏هايى مى‏شود از اين جهت گرم‏مزاجان بايد در سركه بخيسانند و سپس بخورند. براى كليه مضّر است از اين نظر بايد با كتيرا خورده شود.

– مقدار خوراك آن در سردمزاج‏ها تا 8 گرم و در گرم‏مزاج‏ها تا 2 گرم است.

– خوردن يا ماليدن روغن آن مخلوط با روغن زيتون و كندر براى افزايش نيروى جنسى بسيار مفيد است.

– می توانید اطلاعات بیشتری در مورد گیاه دارویی سیاهدانه را در “کتاب  معارف گیاهی” پیدا کنید .

همچنین ببینید

گل بیدمشک

خواص گیاه بیدمشک و عرق بیدمشک

مشخصات بیدمشک: بیدمشک درختچه‏اى است از نژاد بيد، دوپايه زينتى و گاهى به صورت درخت …